John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu
:
Ludovicus Antonius Muratori, Rerum Italicarum Scriptores Tomus Tertius (Milan 1723), columns 715-730:
[ Ex manuscripto Codice Vaticano. De creatione Urbani VI. et Creatione Domini Gebennensis in Antipapam: ]
Item, Reverendus Pater Dominus Thomas de Acerno, Decretorum Doctor, Episcopus Lucerinus, qui fuit in Curia Romana ante tempus et tempore creationis Sanctissimi in Christo Patris et Domini nostri Domini Urbani Papae Sesti familiaris, et protector negotiorum et causarum Regni Neapolitani, examinatus per nos et juratus super animam suam, dixit:
1. Quod mortuo sanctae memoriae Domino Gregorio, fuit fama in Urbe et communis opinio, quod ex civino miraculo ipse Dominus Gregorius venerat Roman, et demul ibidem mortuus fuerat, quoniam contra voluntatem omnium Cardinalium, et contra infinitas preces ipsorum Cardinalium, sive Regis Franciae et fratrum ipsius Regis, necnon onctra voluntatem et lacrymabiles preces proprii sui patris, et fratrum suorum, et omnium consanguineourm et familiarium suorum recessit de Avinione, et navigavit per Mare tempore hyemali cum maximis periculis et multorum naufragio; et cum maxima devotione venit Roman cum animo et intentione ibi standi et pacificandi Statum Sanctae Romanae Ecclesiae. Et quum stetisset ibidem quasi per annos duos, et modicum circa pacificationem Ecclesiae facere potuisset, Cardinales ultramontani, qui non libenter stabant in istis partibus Italiae, et aliqui sui consanguiniei et familiares induxerant eum per lmultas suggestiones, suasiones, et preces occultas, quod rediret Avinionem; et ipse devictus precibus et suasionibus praedictorum, promisit eis quod veniente tempore Paschali iret cum eis Ana[716]gniam, et deinde in aestate cum auxilio Reginae volebat ire ad Civitatem Neapolim, et ibi intrare mare, et ire versus Provinciam et Avinionem. Quo concepto et deliberato, Romae coepit infirmari et aegrotare aegritudine mortali; et tandem, sicut Domino placuit, obiit Romae.
2. Quo mortuo et sepulto, Romani redentes hoc totum ex voluntate divina, et miraculose contigisse, ordinarunt quosdam discretos eorum Nuntios et Ambasciatores qui supplicarent Dominis Cardinalibus quod ipsi Domini Cardinales adverterent et ponderarent quomodo quoniam tota Italia erat in rebellionibus contra Sanctam Matrem Ecclesiam, et maxime Florentini, Perusini, Bononienses, Viterbienses, et breviter omnes de Terris subjectis Ecclesiae, unde sola Roma erat in fidelitate et obedientia in istis partibus; ex quibus rebellionibus insurgebant maxima scandala, schismata, et pericula infinita, ex quibus non videbatur posse obviari de facili per Ultramontanos, ex quorum regimine et actibus mala ipsa processerant; scilicet sperabant illa posse extingui et mitigari, si assumeretur aliquis Romanus vel Italianus in Romanum Pontificem, Unde diversis vicibus per humiles det discretos Ambasciatores supplicarunt Dominis Cardinalibus, quod ipsi inclinarent mentes eorum ad aliquem valentem et sufficientem virum Romanum, vel Italicum, quem eligerent in Romanum Pontificem; et saudebant supplicationes et preces eorum super divino miraculo, dicentes quod Dominus Gregorius venit Romam contra voluntatem omnium supradictorum ut supra dictum est. Et demum quia volebat relinquere Sanctam urbem, ubi est Sedes propria Romani Pontificis, Deus non permisit ipsum recedere, immo providens vocavit eum ad se, et fecit vacare Sedem Apostolicam Romae, ut ibi eligeretur homo qui in ipsa Sede personaliter resideret. Et super hoc multa bona et sancta verba dixerunt ipsi Romani Dominis Cardinalibus in Sancta Maria de Nova, ubi fiebant exequiae Domini Gregorii per novenam, ut est moris. Et de[717]mum in Sancto Spiritu [in Sassia], ubi Cardinales una dierum fuerunt congregati ad audiendum supplicationes et preces Romanorum, et utrobique intus fuit ipse Thomas. Quibus supplicationibus auditis, multi de Dominis Cardinalibus dicebant intra se et cum eorum domesticis et amicis quod justa et bona erat petitio Romanorum, et apparebat eis quod aliter non poterant mitigari et extingui tot rebelliones et scandala, quae erant in Italia contra Romanam Ecclesiam. Et quia ipse Thomas Episcopus Lucerinus erat multum notus et domesticus Dominis Cardinalibus, omni die bis visitabat singulariter eos ex parte Dominae saue Reginae in illis diebus vacationis Papatus, presentando eis literas Reginales consolatorias super obitu Domini Gregorii, et offerendo eis ex parte Dominae Reginae auxilium, consilium, et favorem. Ipsi Domini Cardinales communicabant ipsi Thomae Episcopo Lucerino ambasciatas Romanorum et multa alia, et non negabant quod Romani juste petebant, licet appareret eis non multum gratum eligere Papam hic in Italia.
3. Item, quum ipsi Domini Cardinales fecissent demissa consilia, tempore vacationis Papatus Domini Gregorii super eligendo Romano Pontifice Romano vel Italico, nominaverunt in illis consiliis multos et diversos Praelatos Romanos et Italicos, inter quos principalius nominaverunt Dominum Bartholomaeum Archiepiscopum Barensem, qui tunc regebat Cancellariam; et tam processerunt at ipsius nominationem quod unus illorum Cardinalium, scilicet Glandatensis [Bertrand Lagier, OFM], dixit secrete ipsi Thomae in Sancta Maria: "Domine Thoma, dicas secretissime Domino Archiepiscopo Barensi, quod ista nocte veniat ad me, quia habeo sibi aliqua bona loqui." Qui Thomas dixit hoc Domino Barensi, et de sero sociavit eum ad dictum Cardinalem, qui Cardinalis fuit cum eo secrete loquutus; et praesumsit ipse Thomas quod aliqui revelaverint ipsi Cardinali Domino Barensi de his quae agebant in consiliis super assumendo Romano Pontifice. Item, ipsi DOmini Cardinales fecerunt ante ingressum Conclavis demissas inter se sectas, et quilibet aspirabat ad Papatum. Et quia secundum affectiones mundanas quilibet cogitabat pro se vel pro sibi adhaerente, nulla secta eorum erat sufficiens et major numero, qui siffecisset ad electionem Romani Pontificis, secta Lemovicensium coepit eligere dictum Dominum Archiepiscopum Barensem: quod et fecit, prout dicetur inferius. Alii vero videntes quod ipsi Lemovicenses elegerunt bonum virum et omnibus notum, sicuti fuerit ies, elegerunt eum per modum qui infra dicetur. Item, infra dies novenae et exequias Domini Gregorii, Dominus Petrus [de Cros] Archiepiscopus Arelatensis Camerarius ipse intravit Castrum Sancti Angeli, in quo citra mortem Domini Gregorii omnia jocalia et mobilia Papatus introduxit et salvaverat, et dictum Castrum coepit foras munire, et custodire, et ........ Et quia dicebatur per multos in secreto, quod ipse Camerarius et Cardinalis Sancti Eustachii [Pierre Flandrin] arma Britonum et Vasconum quae erant in Patrimonio quaerere , et misisse pro societate ipsorum ritonum et Vasconum ut venirent et intrarent Burgum Sancti Petri, qui alio nomine vocatur Portica; immo ultra hoc decebantur a multis quod Britones et Vascones, audita morte Domini Gre[718]gorii, qui tenebatur eis ad maximas summas pecuniarum, volebant venire et invadere Palatium Sancti Petri, et ipsos Cardinales, et etiam Romanos, et facere sibi per vim et potentiam satisfieri de dictis summis pecuniarum. Romani hoc sentientes, ne dicti Britones et Vascones, qui reputabantur et reputantur mali homines, ad Urbem accederent, vel ad dictum Burgum Sancti Petri, fuerunt locuti cum Cardinalibus et dixerunt eis quod non erat bonum quod Britones venirent in Urbem, quia poterat inter eos et Romanos nasci grande ac grave scandalum et damnum, et assignabant multas causas et rationes. Cardinales hoc audientes acceperunt illud, quod Romani dicebant. Unde dicebant quod ipsi volebant scribere Britonibus et Vasconibus, quod nullo modo venirent in Urbem sine beneplacito Romanorum. Et rogarunt Romanos quod ipsi Romani deputarent bonas custodias in Burgo Sancti Petri, tam pro cautela Palatii Apostolici et ipsorum Cardinalium et Romanorum eorum quam pro tutela ipsius Burgi Sancti Petri, tam pro cautela Palatii Apostolici et ipsorum Cardinalium et Romanorum eorum, quam pro tutela ipsius Burgi Sancti Petri. Quare Romani deputarunt multos armatos de Urbe, et miserunt in Tibur, Velletrum et ad alias Terras subditas et vicinas Urbis pro multis hominibus, et omnes deputarunt in dicta custodia Palatii Cardinalium Burgi, et omnium Curialium. et insuper deputarunt Romani octo Officiales pro justitia rigorosa ministranda contra omnes, qui fecissent Cardinalibus vel aliis Curialibus aliquam violentiam vel gravamen. Et ut quilibet staret tutus et pacificus, si non amore virtutis saltem formidine rigorosae poenae, posuerunt super unam columnam marmoream in medio Plataeae Sancti Petri cippum, et mannariam seu bipennam scutissimam, et fecerunt onmi die bis vel ter praeconizari fortiter quod si quisquam praesumeret aliquid violentum vel injuriosum facere cuiquam Curiali vel aliis quibuscumque, statim deberet decapitari sine aliqua tarditate. Quod bene servatum fuit.
4. Et ad istum finem, scilicet custodiae, fuerunt deputati tot armati in Burgo et Platea Sancti Petri et ad resistendum Britonibus, si venissent, ut dicebatur. Nec fuit Romae pulsata aliqua campana ad arma, ut adversarii Domini Papae dicunt Et dicti armati fuerunt deputati in dicto loco, et pro dicta custodia per multos dies ante ingressum Cardinalium ad Conclave. Et steterunt ibidem usque ad diem electionis inclusive usque ad sero et non ultra. Nec fecerunt aliquam offensionem Dominis Cardinalibus ut fingitur per adversarios Fidei et dicti Domini nostri Papae, licet interdum aliqui Romani more eorum, qui in onmi eorum congregatione clamant et alte loquuntur, dixerunt "Romano lo volemo". Quod, uare, et quando dixerunt, dicetur inferius in suo loco. Et omnibus istis interfuit dictus Thomas bis et ter in die, immo quasi semper erat ibi de die.
5. Item, adveniente die ingrediendi Conclave, quae fuit dies Jovis septimanae de Passione [April 8], Domini Cardinales voluntarie, secrete, pure, et libere intraverunt Conclave, in quo secundum morem muniverunt se omnibus necessariis pro mensibus, nedum pro diebus. Et fuerunt honorati et sociati usque intus in conclave tam a Romanis quam ab aliis Curialibus. Et quum fuerunt intus, quilibet juxta morem recepit societatem; et intrantes ad osculum pacis (in quo osculo quilibet osculatus [719] supplicabat Domino Cardinali osculanti, quod haberet recommendatam Sanctam Matrem Ecclesiam circa electionem boni hominis in Romanum Pontificem assumendum) hora vesperarum. Quo facto, omnes tam Romani quam alii fuerunt expulsi de Conclave et de Palatio Apostolico, et fuit clausum Conclave super Dominos Cardinales per Dominum Guilermum [de la Voulte] Episcopum Marsiliensem, quem ipsi Cardinales et Camerarius Papae [Pierre de Cros], qui erat in Castello Sancti Angeli, deputaverunt Custodem Palatii et Conclavis. Fuit etiam clausum Palatium totum, et isto die et nocte sequenti Romani et alii Contatini festabant laeti per tabernas et per plateas Sancti Petri, et laudabant et chorizabant et nihil mali in toto mundo fecerunt alicui, quod fuit mirum in tanta hominum multitudine posse servari. Et haec omnia ipse Thomas vidit, interfuit et audivit.
6. Facto autem mane, die sequenti Domini Cardinales ante omnia celebrarunt Missam de Spiritu Sancto, ut est moris, et aliam de Feria, quae tunc occurrebat. Quibus celebratis sederunt et incoeperunt procedere ad electionem Romani Pontificis, hoc modo, prout ipse Thomas Episcopus Lucerinus dixit se habuisse a Domino Glandacensi [Bertrandus Atgerius] et a quibusdam de Dominis Cardinalibus post factum. Cardinalis Florentinus [Pietro Corsini], qui erat primus Episcopus Cardinalis, praemissis aliquibus verbis, "Ego eligo et assumo in Papam Dominum Cardinalem Sancti Petri. [Francesco Tebaldeschi]" Cardinalis Lemovicensis [Jean de Cros], qui erat secundus Episcopus Cardinalis, dixit haec verba: "Dominus Cardinalis Sancti Petri non potest esse Papa, quia est de Terra rebelli Ecclesiae et infirmus. Item Dominus .... quia est Romanus et nos non intendimus eligere Romanum. Item Dominus [Florentinus]] non potest esse Papa, quia est de Terra rebelli Ecclesiae, scilicet de Florentia. Item, Dominus Mediolanensis {Simon de Borsano] non potest esse Papa, quia est de Terra Tirannorum et inimicorum Ecclesia. Item Dominus Jacobus de Ursinis non potest esse, quia est nimis juvenis et est Romanus, et nos non intendimus eligere Romanum. Sed ego eligo et assumo Dominum Bartholomaeum Archiepiscopum Baresem in Papam." Cardinalis Glandacensis, Dominus de Agrifolio, Dominus Gebennensis, Dominus Mediolanensis et omnes alii Presbyteri Cardinales secuti fuerunt seriatim Dominum Lemovicensem et elegerunt in Papam Dominum Bartholomaeum praedictum. Quum venit electio seu vox ad Diaconos Cardinales, Cardinalis de Ursinis dixit, "Ego hodie non eligam Papam." Cardinalis Sancti Eustachii [Pierre Flandrin] dixit, "Ego eligo et assumo illum, in quem plures ex vobis convenerunt." Dominus de Alumno eligit eum sicut Dominus Lemovicensis et sequaces, Dominus Sancti Angeli et Dominus de Luna etiam elegerunt eum pure. Et sic omnes elegerunt eum, duobus exceptis, Domino Jacobo de Ursinis, qui noluit eligere, et Domino Florentino, qui elegerat Dominum Sancti Petri. Hoc facto iverunt ad Conclave quilibet ad locum suum, seu cellam suam, et dixerunt Horas suas, et deinde comederunt ad secanium.
7. Item, Romani desiderantes habere Papam clamabant extra Palatium per claustra et plateam repetitis vocibus "Papa Papa volemo." Sed multi consanguinei et sequaces Cardinalis de Ursinis, qui spirabat occulte fortiter ad Papatum, et multi consanguinei Abbatis Cassinensis [720] {Pietro de Tartaris], qui est Romanus, et etiam aspirabat ad Papatum, clamabant, "Romano, Romano lo volemo," et inducebant multos ad sic clamandum, "Romano, Romano lo volemo." Erant tamen sic clamantes extra Palatium, nec poterant intrare, nec volebant nec tentabant intrare. Demum Cardinales iterum intraverunt Capellam ad determinandum quid ulterius debeat agere, unde iterato processerunt ad electionem. Et quia Dominus Florentinus vidit quod Dominus Barensis erat electus quasi ab omnibus et sic de jure erat Papa, incoepit dicere, "Ego eligo et assumo in Papam Dominum Bartholomaeum Archiepiscopum Barensem." Dominus Lemovicensis et omnes alii Cardinales, etiam Dominus Sancti Eustachii elegerunt eum pure et libere, excepto Cardinali de Ursinis, qui etiam dixit quod non volebat eligere papam; quod creditur fecisse ex invidia et dolore, quia non erat electus ipse qui aspirabat ad Papatum. Unde Dominus Barensis fuit iterum electus ab omnibus, uno excepto, scilicet Domino Jacobo de Ursinis. Facta autem electione primo et secundo de Domino Barense, Domini Cardinales timentes ne Romani qui clamabant "Romano, Romano lo volemo," turbarentur de tali electo, volentes occultare ipsam electionem pro tunc, Romanis miserunt pro certis Praelatis existentibus in Urbe, scilicet pro Domino Agapito de Columna tunc Episcopo Ulixbonense, pro Abbate Casinense [Pietro de Tartaris], et quibusdam aliis, ut venirent ad Palatium Apostolicum. Et Episcopus Marsiliensis, qui erat Custos Conclavis et Palatii, intromissit eos ad Palatium; et quia causa veniendi cito ex vocatione praedicta non comederant ad jejunium, ipse dedit omnibus illis comedere et bibere cum laeta facie. Interea Romani sitibundi et sitientes, volentes bibere de bono vino Papali, aperuerunt cellarium Domini Papae, in quo erant vina Graeca, Garnacia, Malvasia, et diversa alia vina bona, et omnes biberunt usque ad satietatem; et postquam fuerunt bene potati et laeti, incoeperunt clamare, sicut habent de more, "Papa, Papa, Papa volemo." Alii dicebant, "Romano, Romano lo volemo." Cardinalis de Ursinis hoc audiens dixit eis per unam fenestram Calpellae: "Tacete, quia habetis Papam." Tunc illi laeti coeperunt clamare: "Quis est Papa factus? Quis est Papa?" Et tunc dixit eis: "Vaditis ad Sanctum Petrum." Tunc illi intellexerunt quod esset factus Papa Dominus Sancti Petri, et sic fuit rumor et novitas in Populo, quod Dominus Sancti Petri esset factus Papa, propter quae multi Romani iverunt ad ejus domum et substulerunt inde omnia mobilia usque ad vegetes vini inclusive, et tota Roma fuit plena, quod Dominus Sancti Petri erat Papa. Appropinquante autem hora quasi Vesperarum, quum ipsi Domini Cardinales tractarent praesentare electionem Domino Archiepiscopo Barensi electo ab eis in Papam, pervenit ad eos per Dominum Marsiliensem, quod tota Roma et omnes Romani credebant Dominum Sancti Petri esse electum in Papam; de quo Romani laeti et desiderantes videre novum Papam, quia totum Palatium erat undique clausum, et non erat qui aperiret eis, incoeperunt disfaricare Portam Palatii, quae fuerat noviter fabricata propter Conclave. Unde Cardinales sentientes hoc timuerunt, ne Romani turbarentur contra eos, si non inveniebant Dominum Sancti Petri fore Papam. Quare aliqui dixerunt Domino Sancti Petri, [721] "Salva te et nos, et dicamus Romanis, quod tu es Papa, donec cesset rumor et clamor eorum." Unde quum esset Porta disfabricata, incoeperunt Romani intrare dicentes: "Ubi est Papa?" Aliqui ex Dominis Cardinalibus dixerunt eis: "Dominus Sancti Petri est Papa." Romani hoc audientes crediderunt hoc esse verum, et adoraverunt Dominum Sancti Petri pro Papa, qui dicebat eis, "Ego nolo esse Papa. Ego non sum Papa. Habetis alium Papam." Sed tanta erat laetitia et pressura hominum Romanorum, et aliorum etiam, quod Romani non bene intelligebant, quod dicebat Dominus Sancti Petri. Et illi qui intelligebant credebant quod hoc diceret ex humilitate.
8. Interea, dum Dominus Sancti Petri sic adoraretur in Capella parva Palatii cum magna pressura adorantium et intrantium, alii Domini Cardinales exiverunt extra Palatium. ALiqui exiverunt per Portam Palatii publicam, quam jam Romani disfabricaverant, aliqui per cameras Capellanorum Papae super Capella magna Domini Papae, et iverunt ad domos eorum, et deinde quo voluerunt, ut infra dicetur. Et quum fuerunt extra Palatium, tam in via, quam in domibus eorum, statim dixerunt ipsi cardinales illis de quibus confidebant: "Nos elegimus in Papam Dominum Barensem, et ipse est Papa." Et ita dixerunt ipsi Thomae, quod scriberet statim Dominae Reginae, qui ita scripsit, et totus fatigatus remansit in Palatio in Camera Papali. Et quia Dominus Barensis erat ibi ex illa vocatione Prelatorum de qua supra dictum est, remansit in Palatio, scilicet cum Domino Sancti Petri et quibusdam aliis Praelatis et ipse Thomas Episcopus Lucerinus stetit cum eo in societate sua ibidem. Qui Dominus Barensis electus libenter exivisset Palatium et fugisset, dubitans de Romanis; et ipse Thomas et alii dixerunt quod tutius esset ei pro tunc stare ibi in secreta camera Papaliu, ubi stabat, quam fugere. In ipsa nocte [April 8/9] aliqui de Dominis Cardinalibus fugerunt de Urbe, timentes ne Romani facerent eis malum, pro eo quod deceperant eos, dicendo quod Dominus Sancti Petri erat papa, quod fuit falsum. Unde Cardinales Ursinus et Sancti Eustachii [Pierre Flandrin] in media nocte equitarunt et iverunt ad Cstrum fortissimum ipsius Cardinalis de Ursinis quod vocatur Vicovarium. Cardinalis Gebennensis [Robert of Geneva] fugit ad Castrum Zagaroli, quod est Domini Agabiti de Columna intimi sui amici. Dominus Cardinalis Lemovicensis [Jean de Cros], Dominus de Agrifolio, Dominus Pictavensis [Guy de Malsec], Dominus Vivariensis [Pierre de Sortenac], Dominus de Britannis [Hughes de Montelais], et Dominus de Alumno fugerunt ad Castrum Sancti Angeli, quod tenebatur per Camerarium Papae [Pierre de Cros] fratrem dicti Domini Lemovicensis. Cardinalis Sancti Angeli fugit ad Castrum Guardiae, quod est Monasterii Sancti Pauli ...... scil icet Cardinalis Florentinus, Cardinalis Glandacensis, Cardinalis Mediolanensis, Cardinalis Monasterii Majoris [Gérard du Puy, OSBClun.], et Cardinalis de Luna steterunt in eorum domibus. Et haec fuerunt notoria hic in Urbe, prout in tota Patria Romana.
9. Mane autem [Friday, April 9, 1378] facto Dominus Barensis electus in Papam misit Dominum Thomam ad videndum quid erat de Dominis Cardinalibus, et quod diceretur in Urbe. Qui ivit, et invenit quod nullus erat rumor. Nam Romani credentes habere Papam Dominum Sancti Petri, quem primo adoraverunt, non curarunt ulterius, immo quilibet procuravit facere facta [722] sua, et artem suam. Unde ipse Thomas ivit ad Dominum Florentinum, qui cum maximo gaudio amplexatus et osculatus est eumdem Thomam, dicens: "Habemus Papam Dominum Barensem," et statim subjunxit: "scitur ubi esset?" Dictus Thomas dixit: "Est in Palatio cum Domino Sancti Petri." Tunc Dominus Florentinus dixit: "Ego volo ire ad eum, et volo vivere et mori cum eo quia Dominus noster est. Ipse est Papa." Quo dicto habuit consilium cum ipso Thoma, quid boni posset fieri: et habito consilio misit unum suum secretum familiarem ad Officiales seu Romanos de Capitolio, qui erant ei satis noti et amici, ac fecit eos rogari quod duo eorum venirent ad eum; quod illi reverenter fecerunt. Scilicet miserunt duos ex eis, quibus Dominus Florentinus dixit: "Ego volo vobis dicere quod quasi omnes DOmini mei Cardinales fugerunt, pro eo quod non elegerunt Romanum, immo elegerunt Dominum Archiepiscopum Barensem." Et consuluit eis, quod erat honestum, sanctum, et justum, immo debitum, quod ipsi Romani reciperent et acceptarent illum in Dominum et in Papam, quem Domini Cardinales inspirati a Deo elegerant concorditer. Qui duo Officiales auditis verbis Domini Florentini, iverunt ad alios Officiales, et retulerunt eis verba Domini Florentini, super quibus habuerunt consilium. Quo habito responderunt Domino Florentino, quod ipsi volebant obedire cuicumque, qui esset factus Papa, ex quo factus erat, quamvis factus contra desiderium Romanorum. Qua bona responsione habita, Dominus Florentinus fuit summe laetus, et statim equitavit ad Palatium, ubi invenit Dominum Barensem, quem amplexatus et osculatus fuit cum maximo gaudio, et dixit sibi in secreto, quomodo eum elegerant in Papam. Et quia in Palatio nihil erat ad comendum, quia Romani totum comederant, ipse Dominus Florentinus fecit portari de domo sua totum prandium.
Interim ante prandium venit Dominus Cardinalis Glandacensis, Dominus Mediolanensis, Dominus Majoris Monasterii, et Dominus de Luna sine aliqua requisitione ad Dominum Barensem electum, et omnes amplexati et osculati fuerunt Dominum Barensem cum maximo gaudio. Et omnes ipsi Cardinales comederunt cum Domino Barense electo in una mensa, qui nondum acceptaverat electionem. Interim venerunt Officiales Urbis et reverenter accepltarunt Dominum Barensem electum, et dixerunt quod ex quo Cardinales inspirati a Deo, ut credebant, elegerant eum, ipsi volebant eum in Dominum et in Papam. Et dixerunt quod omnes Cardinales venirent et facerent quidquid fieri restabat circa inthronizationem et coronationem ipsius Domini Barensis electi. Tunc Dominus Florentinus et praedicti Cardinales miserunt ad illos Cardinales qui erant in Castro Sancti Angeli, scilicet ad Lemovicensem, Dominum De Agrifolio, Dominum Pictavensem, Dominum Britannum, Dominum Vicecamerarium et alios, quod venirent ad Palatium et omnes simul induerent et inthronizarent Dominum Barensem, ut erat moris.Qui Cardinales dubitantes exire Castrum, commiserunt per scripturam, propriis eorum subscriptionibus roboratam, vices eorum Dominis praedictis, scilicet Florentino, Glandacensi, Mediolanensi, Majoris Monasterii et de Luna, ut inducerent eum et inthronizareat. Dicti autem Cardi[723]nales iterum miserunt ad eos ad Castrum Sancti Angeli, quod venirent ipsi personaliter, quia nullum periculum erat ulterius. Et erat bonum quod omnes qui erant praesentes hic in Urbe induerent et inthronizarent Dominum nostrum. Qui Cardinales venerunt de Castro Sancti Angeli ad Palatium, et omnes requisiverunt Dominum Barensem quod acceptaret electionem suam. Et dixerunt particulariter sibi quomodo erat concorditer electus, antequam Romani clamassent. Quo audito, Dominus noster accelptavit, et ipsi cum maxima devotione et reverentia et sine aliquo rumore induerunt eum, et portaverunt ad Capellam cum Te Deum laudamus, et inthronizarunt eum secure et libere, ac si fuissent Avenione vel in quacumque alia libera et pacifica Civitate Mundi.
10. Item, postquam inthronizaverunt eum, adoraverunt eum tamquam verum Papam, et osculati fuerunt; et deinde tam in Missis, scilicet in die Palmarum [April 11, 1378], et aliis diebus Septimanae Sanctae sociarunt eum et astiterunt ei tamquam vero Papae. Et infra illos dies tractarunt de coronatione sua facienda. Interim antequam coronaretur, venerunt sponte alii Cardinales, qui fugerant, scilicet Cardinalis Sancti Eustachii, Cardinalis de Ursinis, Cardinalis Gebennensis, et Cardinalis Sancti Angeli. Et in Dominico Resurrectionis [April 18, 1378] coronarunt eum sponte, pure, secure, et libere, in alto thalamo pro hoc facto, supra gradus scalarum Sancti Petri, ubi videntibus hominibus omnium nationum Christianarum, Cardinalis de Ursinis imposuit Domino nostro coronam in capite, omnibus aliis Dominis Cardinalibus assistentibus sibi. Et deinde Dominus noster sic coronatus cum omnibus Cardinalibus et Praelatis in Pontificalibus et cum aliis Officialibus Romanae Curiae equitarunt per Urbem ad Basilicam Salvatoris Lateranensem, ubi fecerunt sibi Papalem reverentiam et petierunt per eum absolvi a culpa et poena, ut est moris peti per Cardinales a novo Papa; et Dominus noster absolvit eos.
11. Item, ante dictam coronationem Camerarius Papae [Pierre de Cros], scito a Domino Lemovicense fratre suo, et ab aliis Dominis Cardinalibus qui fuerunt secum in Castro Sancti Angeli post electionem, quod elegerant dictum Dominum Barensem, ipse Dominus Camerarius exivit dictum Castrum et venit ad Dominum nostrum et fecit portari Domino nostro omnia bona Papatus et omnia jocalia, vasa aurea et argentea quae salvaverat in dicto Castro. Et quando primo venit ad Dominum nostrum Papam, Cardinalis Lemovicensis frater ipsius Camerarii supplicavit Domino nostro, quod haberet eum recommendatum; et Dominus noster respondit sibi quod vellet eum habere recommendatum sic et quantum ipse Cardinalis ejus frater haberet. Item Cardinalis Gebennensis et alii donarunt Domino nostro sponte pulcros et pretiosos anulos, tamquam vero Christi Vicario, et eorum Domino. Item, a die inthronizationis usque ad menses et menses omni die ipsi Cardinales venerunt ad dominum nostrum mane et sero sponte, sicut ad eorum Dominum. Item, fecerunt cum eo provisiones, promotiones et translationes Praelatorum.
12. Item, ipsi Cardinales proprio eorum motu, et sine aliquo scitu Domini nostri scripserunt per Orbem magnis Dominis eorum amicis, et Regibus et Principibus Mundi, quomodo [724] mortuo Domino Gregorio, ipsi elegerunt in Papam, sanctum et honestum virum Dominum Bartholomaeum Archiepiscopum Barensem, et de istis literis vidit ipse Thomas.
13. Item, multi ex ipsis Dominis Cardinalibus, maxime Lemovicensis, dixerunt ipsi Thomae familiari Reginae, quod una de contemplationibus quas habuerunt ad eligendum Dominum Barensem in Papam fuit ad complacendum Dominae Reginae, cujus erat subditus. Quare Domina Regina erat magna eorum defensatris et benefactrix.
14. Item, obtinuerunt promoveri suos consanguineos et amicos. Item Dominus Glandacensis obtinuit se promoveri ad Episcopatum Ostiensem, qui factus Episcopus Ostiensis tenuit Ordines Clericorum et visitavit Episcopatum et dioecesim, exercendo Episcopalia tamquam verus Episcopus Ostiensis. Item, Dominus Lemovicensis et alii Cardinales, qui fecerant libratas vestium familiaribus, nonarunt rubras seu libratas eorum Andreae et Pisano familiaribus Domini nostri Papae.
15. Item, aliqui ex ipsis Cardinalibus, postquam fuerunt Anagniae, impetrarunt beneficia a Domino nostro pro se, Domino nostro stante Tibure. Item, Dominus Lemovicensis Summus Poenitentiarius per menses, septimanas, et dies concessit, quando erat Anagniae, semper literas Poenitentiariae sub Pontificatu Domini nostri Urbani VI, et ejus nomine Poenitentiariam rexit. Item, aliqui de ipsis Cardinalibus conquerebantur secrete de Domino nostro cum ipso Thoma, dicentes: "Nos elegimus eum in Papam, et ipse pessime tractat nos." Et dicebant multa particularia, in quibus eos male tractabat. Item, Cardinalis Glandacensis conquerebatur fortiter ipsi Thomae sibi multum domestico, dicendo, "Domine Thoma, dixi vobis saepe, quod ego fui unus de illis qui tractavimus ut eligeremus eum in Papam; et ipse non vult dare unum beneficium nepoti meo." Item, Cardinalis Sancti Eustachii post coronationem Domini nostri, cum ipse Thomas hberet ire usque Neapolim ad Dominam suam Reginam, ipse secrete rogavit et adstrinxit ipsum Thomam quod rogaret et supplicaret eidem Dominae Reginae quod scriberet Domino nostro quod haberet eum carum, sicut Dominus Gregorius habuerat eum; et ipse intendebat fortissime servire Dominae Reginae; et scriberet eidem Domino nostro quod dignaretur promovere fratrem suum ad Ecclesiam Marsiliensem. Item, multa alia fecerunt ipsi Domini Cardinales, et dixerunt, et scripserunt de Domino nostro, per quae patet eum fuisse et esse verum Papam, quae vix caperet pergamenum.
16. Restat dicendum quare Cardinales diverterunt a Domino Papa, quem concorditer elegerant, et recesserunt ab eo, et tamdem elegerunt Dominum Gebennensem in Antipapam. Et causae fuerunt priincipaliores hae, quae hic sequuntur, ex quibus incoeperunt eum odere et concepto odio diverterunt ab eo.
Prima fuit, quoniam ipse Dominus noster Papa post coronationem suam constituit, voluit, et mandavit expresse quod nec in Palatio suo nec in domibus Cardinalium provaretur ultra unum ferculum; et mandavit omnino observari; et coepit ipse sic facere etiam in suis conviviis, in quibus convivavit dictos Dominos Cardinales: de quo scandalizati fuerunt nimium Domini Cardinales.
Secunda [725] fuit, quia mandavit sub poena excommunicationis quod nullus in Curia Romana reciperet exenia vel committeret simoniam, et voluit et dixit expresse quod talis excommunicatio comprehenderet etiam Cardinales: de quo fuerunt Domini Cardinales multum turbati et scandalizati, quum videretur eis non posse commode evitare dictam excommunicationem.
Tertia fuit, quia quum uno dierum Romani supplicassent Domino nostro de aliquibus gratiis et aliis quae faciebant ad reformationem ac bonum statum Sanctae Matris Ecclesiae et almae Urbis, supplicarunt quod ipse Dominus noster faceret Cardinales, sicut alii Romani Pontifices de novo creati facere consueverunt. Dominus noster ad istam supplicationem factam in praesentia Domini Gebennensis, Lemovicensis, et quorumdam aliorum Cardinalium Ulramontanorum, respondit Romanis quod ipse intendebat facere Cardinales de Romanis et Italicis, et quod volebat facere tot quod essent totidem vel plures quam erant Ultramontani. De quo ipsi Cardinales Ultramontani fuerunt immense turbati et scandalizati. Immo vidit ipse Thomas tunc Dominum Gebennensem, qui erat citra latus Domini nostri, adeo mutasse colorem in facie, quod totus palluit, et ita alii. Et statim post modicum momentum recesserunt de camera Domini nostri cum animo satis turbato.
Quarta fuit quia ipse Dominus noster, quando agebatur de eundo Anagniam, mandavit quod pro hyeme futura omnes Cardinales facerent in aestate sibi provisiones romae, quia omnino intendebat morari Romae: de quo Ultramontani fuerunt indignati usque ad mortem. In tantum hoc habuerunt molestum, quoniam ipsi etiam tempore Gregorii nolebant stare Romae, scilicet affectabant ire Avinionem. Et quando elegerunt Dominum nostrum, habuerunt spem, pro eo quod erat nuntius cum eis, quod possent eum ducere secum et secum ire Avinionem, sed nihil in hoc modo poterant apud eum, et parum in aliis.
Quinta fuit quod ipse Dominus noster tractabat dictos Cardinales aspere et rigorose, maxime in verbis, dicendo eis verba displicentia tam in consiliis quam in aliis, scilicet: "Non loqueris plus tu?" Item, "Nihil dicere." Item, "Nihil est quod dicis?" Item, "Taceas tu." Et Camerario suo etiam Archiepiscopo Arelatensi dicebat verba aspera et turbativa. Item Cardinali de Ursinis dixit quod erat unus fotus. Haec et similia verba dicebat Cardinalibus, et aliis etiam Praelatis, et bonis viris; et in tantum aspere loquebatur communiter omnibus quod non potuisset patienter vel commode tolerari, nisi Deus ministrasset tolerantibus maximam humilitatem et patientiam infinitam. Et quia ipsi Cardinales erant magni viri et consueverant tractari a Domino Gregorio satis clementer et benigne, et modo sic tractabantur, conceperunt magnum dolorem in cordibus eorum, et fuerunt multum dedignati, et conquerebantur fortiter de hoc. Talis fuit Dominus noster post coronationem suam asper et rigorosus: nescitur tamen utrum ex divina voluntate, vel unde hoc processerat, quum ante creationem suam fuerit multum humilis, amabilis, et benignus. Multi tamen dixerunt et adhuc dicunt quod hoc fuit ex divina voluntate, ut per talem hominem expellerentur infecti homines de Ecclesia sancta sua, et renovaretur tota, et plantaretur novis plantulis. Nam dictus Do[726]minus noster cum toto hoc quod habebat tales asperos correctionis mores, et publicos, tamen erat et est justissimus homo, sanctus, et honestissimus ac devotus et cum maxima devotione celebrabat et celebrat omni die, quando est sanus, et in omnibus factis suis semper proponit Deum, et illum ante omni quaerit.
Sexta caussa fuit quia ipsi Cardinales fecerant provisiones pro tota aestate Anagniae, uti Dominus Gregorius fieri fecerat ante mortem, quai, ut supra dictum est, dicebatur illuc accedere Dominus Gregorius, et deinde ire Neapolim. Et quum Cardinales unus post unus, et aliqui simul ivissent Anagniam de licentia et beneplacito Domini nostri, et Dominus noster stans Romae pro expeditione multorum, quae ibi habebat pro tunc expedire, tardasset ire Anagniam: de consilio Comitis Nolani, Comitis Monopelli, et Domini Thomasii de Sancto Severino et multorum aliorum Dominorum qui erant cum ipso Domino nostro, qui non libenter ibant Anagniam, ivit ipse Dominus noster Tibur, et scripsit Cardinalibus quod venirent illuc. Et primo volentes, licet non libenter, venire illuc, miserunt aliquos de suis ad providendum et eligendum de libratis et habitationibus in quibus debebant stare. Et tum quia non videbatur eis posse habere bona hospitia ibi Tibure, tum quia ibi Anagniae habebant provisiones suas pro tota illa aestate, quae privisiones illis recedentibus inde fuissent perditae, et erant adeo extenuati et pauperes quod non poterant ibi Tibure ubi erat de omnibus carestia vivere, nec reparare hospitia et alia facere quae fiunt et reparantur in hospitiis in quibus debent morari tanti Domini sicut erant et sicunt sunt Domini Cardinales, deliberaverunt ipsi Cardinales non venire Tibur, et coeperunt aperte turbari contra Dominum nostrum, dicentes quod male regit et pessime.
Et quia Anagniae erat Comes Fundorum, qui debebat habere a Domino nostro viginti millia florenorum, quae mutuaverat Domino Gregorio praedecessori suo, et Dominus noster nolebat sibi dare, quia credebat se non teneri de jure; quia non apparebat quod mutuum fuisset conversivum ad commodum et utilitatem sacntae Matris Ecclesiae seu Papatus. Et Dominus noster non plene confidens de ipso Comite, qui erat Rector seu Comes Campaniae, privavit eum illo officio, et fecit Comitem Campaniae Dominum Thomasium de Sancto Severino inimicum Comitis Fundorum: propter quod ipse Comes fuit graviter dedignatus contra Dominum nostrum, et coepit facere rebellionem contra eum, et coepit tentare fortalitia Castrorum Campaniae pro se, seu pro illis viginti millibus florenorum. Interim quia erat totus intimus illorum Cardinalium Ultramontanorum, fecit ligam cum eis, et conspirationes contra eumdem Dominum nostrum Papam, primo occultam. Et ipsi Cardinales coeperunt dicere, immo significarunt Domino nostro quod si volebat quod ipsi essent pro eo, volebant dari sibi unum coadjutorem et quod ipse non bene regebat Ecclesiam Dei, nec eos; et quod ex iis et multis aliis coeperunt scandalizari fortissime, et Dominus noster etiam ex alio latere: unde ortum fuit grave odium inter eos. Et quum coepissent odere, Diabolus intravit corda eorum cum spiritu tentationis, unde assumerunt cervi[727]cem male vertere. Et cognoscentes quod perdiderunt ..... quae habuerant ultra montes, coeperunt facere occulte conspirationes contra Dominum Papam, et miserunt pro Societatibus Britannorum et Vasconum, volentes de facto per potentiam destruere Dominum nostrum Papam, ut iterum vacaret Papatus in manus eorum, quo vacante, potuissent eligere unum ex eis ut reducerent Papatum secum ultra montes. Et licet multa fecerunt super hoc, tamen Deus non permisit eis.
17. Quum autem dicti Britones et Vascones venissent per territorium Romanorum, et fecissent certas violentias in Ponte Salario, scilicet submergendo proditorio Custodes Pontis, unus de Custodibus fugit Roman, significans hoc Romanis. Romani exierunt usque ad Pontem illum, et quum loquerentur cum eis, quare interfecissent et submergissent Custodes Pontis Romanroum; et cum interrogarent eos: an ipsi, qui fuerant amici, venissent ut hostes velut amici: ipsi coeperunt invadere Romanos, et interfecerunt quasi trecentos bonos Romanos, et captivarunt multos. Et deinde iverunt Anagniam ad dictos Cardinales, qui Cardinales receperunt eos intus Anagniam ad eorum stipendia, et solverunt eis de propriis eorum pecuniis et bonis. Et postquam sic habuerunt Britones, et fuerunt fortes, ipsi miserunt Tibur ad Dominum nostrum significando quod ipsi nolebant venire Tibur vel Romam ad morandum cum eo. Sed Dominus noster intellecto odio ipsorum Cardinalium, quod conceperant contra eum, et intellecto dolore, quem habebant de administratione Papatus, dubitavit se ponere in forcia eorum ibi Anagniae, ubi habebant secum Britones. Unde remansit Tibure cum Cardinalibus Italicis, scilicet Domino Florentino, Domino Sancti Petri, Domino Mediolanensi, et Domino de Ursinis, ubi fecerunt cum eo Consistoria publica et privata, et confirmarunt electionem filii Imperatoris electi ad Imperium {July 25, 1378], et fecerunt etiam pacem Fiorentinrum, et multa alia.
Interim, Dominus noster et dicti Cardinales Italici scientes ex relationibus fide dignorum hominum, quod illi Cardinales Ultramontani volebant deviare a via et semita veritatis, et recedere ab unione et obedientia Domini nostri Papae, coeperunt laborare, si potuissent illos perseverare in gratia et unione Domini nostri, seu reducere. Propter quod de licentia ipsius Domini nostri tres ex ipsis, scilicet Florentinus, Mediolanensis, et Dominus de Ursinis iverunt Anagniam ad illos, et ad alias Terras vicinas Anagniae, et habuerunt cum illis Ultramontanis tractatum concordiae et reductionis eorum; et si voluissent iniri Domino nostro, ipse Dominus noster volebat ire ad Civitatem Aquilanam. Et quia illi non potuerunt illos reducere, nec tractatus concordiae potuit finiri, reversi fuerunt Tibur ad Dominum nostrum, et ibi ut prius fecerunt Consistoria publica et privata cum eo, et promotiones Praelatorum familiarium et amicorum ipsorum Cardinalium. Interim, quia deviatio dictorum Ultramontanorum inducebat schismata et gravia scandala et pericula in Dei Ecclesia, ipsi Cardinales per diversos Nuntios et Ambasciatores laborarunt pro dicto tractatu concordiae; et illi Ultramontani etiam diversos Nuntios mise[728]runt ad Italicos. Tamdem quia per Nuntios quasi nihil fieri poterat, denuo tres praedicti Florentinus, Mediolanensis, et de Ursinis iverunt de licentia Domini nostri ad Abbatiam Sublacensem vicinam Anagniae, ut inde possent facilius tractare concordiam et unionem praedictam. Et licet Domini laborassent, tamdem quia Anagniae propter multitudinem Britonum, qui ibi fuerant cum Cardinalibus, defecerunt victualia; propter hoc ipsi Cardinales Ultramontani iverunt ad Civitatem Fundanam. Et interim per subtilissimas astutias et versutias verborum, literarum, et Ambasciatorum traxerunt ipsi Ultramontani ipsos tres Italicos post se de mense Augusti usque ad Civitatem Suessae.
18. Interea Dominus noster recessit Tibure et venit Romam cum Domino Cardinali Sancti Petri et aliis Curialibus, ubi Dominus sancti Petri obiit [September 6, 1378, at Rome] in fide Domini nostri Papae Urbani VI, et publicavit in ultimis quod Urbanus VI erat verus Papa, sicut fuit Beatus Petrus vel Silvester. Post haec Dominus noster deliberavit facere novos Cardinales, et scripsit illis Italicis usque Suessam, quod venirent ad eum et interessent facturae creationi Cardinalium; sed tun quia illo tempore medio Cardinalis de Ursinis iverat Neapolim ad Reginam, tum quia via erat corrupta propter malam arenam, tum etiam quia crediderunt quod Dominus noster non facerent Cardinales sine eis, tum etiam quia sperabant adhuc aliquid boni operari circa reductionem Ultramontanorum: non venerunt, sed redeunte Cardinali de Ursinis de Neapoli, ad dolosas et subtiles vocationes dictorum Ultramontanorum iverunt usque Fundos. Dominus noster interim deliberavit de Cardinalibus creandis, et in mense Septembris [September 18, 1378, in Rome], scilicet in quatuor Temporibus fecit XXIX. cardinales de Urbe, de Neapoli, et de diversis Regnis et partibus Mundi, de quorum creatione statim ivit novum usque Fundos.Quo scito, illi Ultramontani fuerunt de creatione tot Cardinalium non solum indignati, immo et dolore maximo totaliter excoecati et desperati ulterius de gratia Domini nostri. Quare videntes quod non erat eis possibile per eorum industriam vel potentiam ducere Papam verum secum ultramontes, maximo dolore turbati, et Diabolico rubore confusi, si ibant ultramontes sine capite, etiam cogitarunt facere unum Antipapam. Et tenentes hoc secretum, simularunt unum Consilium, ad quod vocarunt dictos tres Cardinales Italicos, qui jam erant in Fundis semper ad restitendum eis, ut non procederent ad faciendum Antipapam. Et quum essent omnes simul, nullo facto vel convocato Consilio, absolute incoeperunt induere Dominum Gebennensem vestibus Papalibus, et dixerunt, "Dominus Gebennensis est Papa." Ipsi autem Italici hoc videntes, statim turbati verterunt oerum vultus et terga, et dixerunt, "Nos non venimus ad hoc, nec consentimus in hoc, quoniam habemus Romae unum Papam, unde non possumus habere alium Papam." Et statim insalutato hospite recesserunt, et reversi fuerunt Suessam. Et quoniam involavit una fama quod Cardinalis de Ursinis libenter voluisset esse Antipapa et destruere Dominum nostrum, et hoc secreto sibi promiserant Ultramontani. Et haec fama venit ad Dominum nostrum. Ipse Cardinalis de Ursinis semper conatus est facere morulas per Ci[729]vitates et Castra, et cum versutiis et dolis detinuit dictos Dominos, scilicet Florentinum et Mediolanensem, faciendo eis magnas expensas et nonores per Terras consanguineorum suorum, et post in suis. Et quum Dominus Mediolanensis absolute voluisset venire ad Dominum nostrum, et venisset de Suessa usque ad Abbatiam Cassinensem, ipse Dominus Jacobus scripsit sibi, quod ipse volebat venire, rogans eum quod exspectaret eum ibidem: quod etiam fecit Dominus Mediolanensis quia est purus homo et deciperet eum unus puer.
19. Tamdem quum omnes tres Italici essent simul, fuit eis relatum quod Dominus noster erat turbatus fortiter contra eos. Unde ipsi etiam turbati de tanta multitudine Cardinalium, scilicet XXIX, et timentes Dominum nostrum qui non plene diligebat eos, Florentinum et de ursinis, propter eorum malitias paulatim iverunt ad subtilem tractationem ipsius Cardinalis de Ursinis ad Castrum Tagliacozi, quod erat ipsius Cardinalis de Ursinis. Et sic quia timebant Dominum nostrum, apudquem erant infati, quod non fideliter duo eorum, scilicet Florentinus et de Ursinis, se gesserant in eorum itinere. Et Cardinalis de Ursinis dixerunt multa mala de Domino nostro et ficta mendacia Dominae Reginae Neapolitanae, scilicet quod volebat facere Dominum Carolum Regem; tum etiam quia timebat asperos mores Domini nostri; tum etiam quia dicebatur eis, quod Dominus noster male tractabat Cardinales, quos ipsemet fecerat; tum etiam quia non poterant vivere Romae in tanta paupertate, quanta vivunt novi Cardinales, quum consuevissent ipsi Romae laute et honorabiliter vivere, remanserunt Tagliacozi, ubi tandem mortuus fuit ipse Cardinalis de Ursinis ex nimio dolore. Nam medici nescientes plene qua aegritudine mortuus fuisset, fecerunt eum evixcerari, ut corpus ejus cum aromatibus conservaretur melius usque ad diem funeris; quod funus non potuit cito fieri, quia Rainaldus ejus frater misit Roman ad Dominum nostrum pro Camerario suo, ut interesset exsequiis, sicut est de more in funere Cardinalium, et misit Romam pro pannis de nigro et cera et aliis necessariis ad funus tanti viri. Et invenerunt ipsi medici prope splenem et prope femur unam vesicam ad modum quasi felis, totam plenam petris croceis et arenosis. Et ipse Cardinalis de Ursinis mortuus fuit in fide Domini nostri, prout ipse Rainaldus dixit et scripsit Domino nostro Papae manu propria, et prout dixit Episcopus Calvensis, et alii Capellani dicti Cardinalis qui interfuerunt morti ejus. Item ipse Cardinalis dimisit Domino nostro anulum tamquam suo vero Romano Pontifici, prout est de more; et recommendavit sibi familiam suam, et animam suam. Post haec autem Cardinalis Florentinus et Mediolanensis, quia ex tanta mora et aliis sentiebant se offendisse Dominum nostrum, tum ex timore aliquali, tum ex verecundia, non venerunt ad ipsum Dominum Papam; sed quaerebant ab eo certa pacta, volentes colorare defectus eorum; et etiam steterunt Tagliacozi per magnum tempus, et tamdem ad subtilem perfusasionem Reginae et suggestionem benefactorum eorum et suorum, iverunt ad Civitatem Aversae ubi ad praesens morantur.
20. Supradicta omnia et singula dixit Dominus thomas Lucerinus, se sic particulariter scire, aliqua ex visu et auditu proprio, aliqua ex fideli relatione Dominorum Cardinalium; et hoc ex eo quia tunc temporis de mandato Dominae suae Reginae erat multum attentus et solicitus ad sciendum cuncta, quae agebantur in Curia Romana; et sicut occurrebant nova et negotia, omnia successive significabat Dominae Reginae. Et caussa propter quam poterat quasi omnia scire erat quod ipse conversabatur quotidie cum Dominis Cardinalibus, et cum Domino Camerario Papae, et cum aliis majoribus Cortisanis qui erant amici Reginae, cujus contemplatione diligebant ipsum Thomam, et loquebantur cum eo secreta talia, sicut cum homine de quo plene confidebant. Et addit ipse Thomas, quod in tantum scivit secreta facta Cardinalium tangentia electionem Domini nostri Urbani VI quod ante ingressum Conclavis scripsit propria manu sua Comiti Camerario Collaterali Reginae quomodo Cardinales erant divisi in diversas sectas et voluntattes, adeo quod non sperabat eos posse eligere aliquem de Collegio in Papam, sed potius aliquem de extra Collegium. Et si contingebat eos debere eligere, sperabatur potius de Domino Archiepiscopo Barensi, ad quem multi eorum oculos suos direxerant propter sufficientiam et merita sua, quam de quocumque alio Praelato. Et hanc literam habet Comes Camerarius penes Blasium de Diano Secretarium Reginalem; et ipsam literam ostendit Comes Camerarius Reginae, et multis magnatibus Regni ante novum de creatione Domini nostri et etiam post diversis civibus pro magno testimonio hujus facti.
21. Ego Thomas de Acerno Episcopus Lucerinus, praeservando et tenedo Fidem Catholicam et fidem Domini nostri Papae Urbani VI, quem credo verum Christi Vicarium, morans Romae, supradicta dixi in testimonium Catholicae Fidei, quae in meam conscientiam assero fore vera, et hic propria manu me subscripsi.
On the sworn deposition of Thomas of Acerno, Bishop of Lucera, who was examined in Rome in 1380 by Rodrigo Bernardi and Frater Fernandus, OFM, the Confessor of the King of Castile, see the list of deponents in: Étienne Baluze, Vitae Paparum Avinionensium Volume 1 (Paris 1693), 1286, 1289.
3. In his diatribe against the Bretons and Gascons at the beginning of his sworn deposition, Thomas forgets to mention that they were employed by Pope Gregory to fight the Florentines and others who were in revolt against papal authority, and that the Commune of Rome was giving aid and encouragement to the Florentines and vice versa (See § 17 'ipsi qui fuerant amici') . Thomas' narration of the exchanges by letter between the Bretons and Gascons and the Commune of Rome as to the garrisoning of the Castel S. Angelo are fiction; compare the letter written by the Castellan of Castel S. Angelo to the Cardinals at Avignon (April 18, 1378), and the subsequent testimony of Pierre Gaudelin, the Castellan. As to the occupation of the Burgo, which was Church property and not part of the City of Rome, by people from the countryside and by the Roman commune, see the testimony of Cardinal Pierre de Vergne, whose house in the Burgo was placed under 24-hour surveillance by twenty brigantes, who did not allow the cardinal free access and exit.
The alleged Committee of eight Officiales who were to prevent violence against members of the Curia never held a trial or carried out an execution, so far as the evidence informs us. Neither did it stop any of the violence carried out against the Papal Palace, the Cardinals or the members of the Curia. Who its members were is not recorded.
4. The ringing of the alarm bell, both on the Capitol and in the Campanile of St. Peter's, is so well attested by witnesses on all sides, clerical and lay, Clementine and Urbanite, that it need only be said that Thomas of Acerno is a flat-out liar when he states that no alarm bells were rung. The time(s) at which the bells were rung is a matter of controversy, but not the ringing itself.
5. Thomas states that the conclave began on the Thursday, April 8, 1378. In fact the Entry into Conclave took place in the evening of April 7, Wednesday.
6. Thomas has Cardinal de Cros speak to disqualify the Cardinal of St. Peter's [Tebaldeschi] because he was from a land in rebellion against the Church. In fact, Cardinal Tebaldeschi was a Roman, born in Trastevere, and was perfectly acceptable as a candidate, even though he was infirm. Illness itself, however, does not disqualify a person from being elected pope. Honorius IV, for example, was so stricken with arthritis that he could not move the fingers necessary to grasp the sacred host at Mass, and had to be carried in a chair wherever he went. Another Roman cardinal is named as unacceptable, because there was an agreement not to name a Roman (Only Thomas, among all the witnesses, makes that assertion). There were only two Roman cardinals, and this therefore must be Cardinal Orsini, but Cardinal Orsini is named separately later in the alleged speech of Cardinal de Cros. Thomas is engaged in another series of fictions at this point in his narrative, and he has the cast of characters thoroughly confused.
In his turn, Cardinal Orsini did indeed say "Ego hodie non eligam Papam," or words to that effect. But that is not his complete statement. According to the Casus of the Italian Cardinals (written in July, 1378, and a matter of public record) Orsini dixit quod propter inordinatum modum qui servabatur per romanos, nec sibi nec alteri daret vocem suam, nisi alius modus teneretur. Cardinal Atgerius [Lagier] recollected the statement: Dominus de Ursinis nullum nominavit, quia, ut dicebat, non erat in libertate sua, sed quum esset, tunc eligeret sicut sibi videretur. As far as his own vote was concerned, Cardinal Lagier states that he gave his vote only in fear of death, Respondi quod libenter vellem mori pro fide, si Deus faceret michi tantam gratiam, sed pro nominando papam romanum vel non romanum, ytalicum vel ultramontanum, non exponerem me morti, et addidi, "Ego enim timeo, et summe timeo quod hodie interficiar sicut vermis per illos montanarios bestiales, quos iste populus introduxit. Et sic nominavi istum Barensem timore mortis, alias, Deo teste, nullo modo facturus, juxta protestationem ante ingressum conclavis per me factam.
The statement of Cardinal Sancti Eustachii [Pierre Flandrin], who was Doctor utriusque iuris, in casting his vote, did not fulfill canonical requirments, as, according to Thomas' report, he did not name a candidate clearly. There was another nominee besides Barensis, the Cardinal of S. Peter's. If there is any truth at all in Thomas' report, Cardinal Flandrin's statement may have been deliberately ambiguous so that it could be challenged later on.
Cardinal Simon de Borsano (Mediolanensis) stated in his deposition that there were only three or four cardinals who were really in favor of Bartholomeo Prignano: Quot fuerunt qui dixerunt quod eligebant ipsum animo et proposito ut esset verus papa. Istud declaratur, quia saltem fuerunt quatuor vel quinque de quibus recordentur, quia D. Florentinus de duobus recordatur, de quibus D. Mediolanus non recordatur, et D. Mediolanus de duobus vel tribus de quibus D. Florentinus non recordatur. Si autem fuerunt plures vel non, non recordatur. (Gayet II, 168-169.)
7. Thomas de Acerno does not explain why the morning election took so long, or why the Cardinals decided to break for lunch without notifying the successful candidate of his election. And if the morning election was valid, how could the Cardinals proceed to another election in the afternoon? Nicholas Eymeric, the Inquisitor of Aragon, actually declares that the cardinals decided on a second election because the morning election was void. Thomas fails to note that three Cardinals had escaped from the Conclave and the Papal Palace during lunch, and were not present for the events of the afternoon.: Glandatensis (Bertrandus Atgerius, OFM), Majorismonasterii [Geraldus de Podio (Gérard du Puy), OSBClun.], and Pierre de Vernhio.
Thomas states that the Cardinals were afraid to proclaim the name of Bartholomeo Prignano because the crowd was crying "Romano lo volemo". Stephanus Pelosii says that the crowd was crying, "Romano lo volemo si non cha tutti li occidemo." Thomas is able to sustain his own interpretation only by suppressing systematically what all the witnesses report the crowd as saying, which was, "Romano lo volemo o meno Italiano," sometimes with added threats. The crowd was afraid that the cardinals would ignore the ten-day long campaign of intimidation and fear-mongering and elect a Frenchman anyway. They would have been completely satisfied with an Italian—as events of the day and the next demonstrated.
Thomas states that Guillaume de la Voulte, the Archbishop of Marseille, admitted Agapito Colonna and other prelates to the Papal Palace in the afternoon, on orders of the Cardinals. Actually, Agapito Colonna and Bartolomeo Prignano were already in the Papal Palace, where Prignano had had lunch at the same time as the Cardinals—according to the testimony of Stephen Pelosii, Archbishop of Todi, who was one of the Custodians of the Conclave. And in fact, Cardinal de Cros, Lemovicensis, gave testimony (Baluzius I, 1217) that, when he went to the window of the Conclave, which would have been during the morning session, he saw Bartolomeo Prignano among the crowd outside the door of the Conclave: "Item, quando erant in conclavi paravit se ad fenestram et vidit illum Barensem inter gentes Romanorum, et quod audivit ab eo quod interfuisset consiliis Romanorum, sed semper suadebat eis ne facerent impressionem Cardinalibus." Thomas really doesn't explain what the Cardinals were doing from the time after lunch when they returned to the chapel until the hour of Vespers. The Archbishop of Bari was in the Papal Palace, one floor below them, in the Papal suite, and yet the Cardinals and the Elect never met face to face on that Thursday. Why were the Cardinals so neglegent in proceeding to the next step in the electoral process, seeking the acceptance of the Papacy by the Elect?
8. Thomas of Acerno either does not know of, or chooses not to mention, that several cardinals who tried to escape from the Papal Palace during the disorders of the early afternoon were captured by the Romans and marched back to the Conclave.
9. When this chapter was shown to Cardinal Corsini by the Ambassadors of the King of Aragon, he replied; "respondeo et dico omnia in eo contenta esse falsa, totaliter et mendosa et conficta.Ymo aliqua ex eis esse impossibilia maxime attenta locorum magna distancia, ac etiam attento quod officiales predicti nunquam a me discesserunt donec me ad palatium sine intervallo duxerunt. Ymo etiam nec permiserunt me complere horas et officium, quod et quas in palatio postmodum complevi, Dico tamen quod ad me venit D. Thomas, et quod recepi eum placide, dicendo sibi: "Bene estis laetus, quia sciebam ipsum satis sollicitasse imperssionem fieri, ut publice se jactabat." The Cardinal of Florence did not summon the Officiales of Rome to his house; they came on orders from Bartolomeo Prignano to have the Cardinal come to the Papal Palace. The Officials already knew the outcome of the events of the previous day.
The statement that "ante prandium venit Dominus Cardinalis Glandacensis, Dominus Mediolanensis, Dominus Majoris Monasterii, et Dominus de Luna sine aliqua requisitione, " is false. Messengers had to be sent to require the attendance of the Cardinals at the Papal Palace, and the Cardinals several times refused to come. One of the messengers, not the first, was Agapito Colonna, according to Alvarus Martini [Baluzius I, 1066], "Et cum accessit ad Castrum Sancti Angeli, quod venit ad eum Camerarius Papae, frater Domini Lemovicensis, quandam saculam tenens in manu, et dixit sibi, ' Quid facit ille fatuus? Credit quod sit Papa? Ita modicum est Papa sicut ego."
Thomas of Acerno gives no indication of another election, a third, being held in the late afternoon of April 9, when the Cardinals from the Castel S. Angelo finally arrived at the Papal Palace.
11. The story that Archbishop Pierre de Cros had the papal treasury stored in the Castel S. Angelo carried to Pope Urban VI in the Vatican Palace is contradicted by the Chronicle of Thomas Walsingham (ed. H. T. Riley), Volume I, p. 396, where Urban does not get the treasure until the Surrender of the Castel S. Angelo by the French on April 29, 1379: Britonibus iatque de castello egressis, et Papalibus, juxta condictum immissis, per totam noctem aurum et argentum vasa concupiscibilia, et universa quae usui Papae prodessent, fecit Dominus Papa ad suum Palatium comportari.... In Urban's own Casus, sent to the King of Castile [Baluzius I, 1107], he asserts that he tried to bribe Cardinal Pierre Flandrin, the nephew of Gregory XI, to turn over the Castel S. Angelo to him: "certas pecunias receperat ad effectum quod Castrum Sancti Angeli praefato Domino nostro restitui faceret, quod minime fecit. Et videns praefatus Dominus noster praedicta, ipsum arguit dicens quod talia sustinere non intendebat."
The real attitude of Archbishop de Cros to Urban is better indicated in his own deposition: "Item, quod ipse D. olim Camerarius, dum erat Romae, [155} inducebat quantum poterat dictum Barensem, ut iret Anagniam, ut caperetur, sed dubitans noluit consentire." He was eager to capture Urban, and was trying to get him to travel to Anagni, where the arrest could be made. Even before the inthronization, Cros had said in public at the Castel S. Angelo to Agapito Colonna, "He is no more pope than I am." (Baluzius I, 1443: testimony of Alvaro Martini; cf. 1066).
14. Cardinal Lagier explained in his deposition that he had already been named Bishop of Ostia by Gregory XI, but that the formalities had not been completed at the time of the death of the Pope. He obtained the office because he was the senior Cardinal in terms of date of consecration as a bishop, which was the custom. He was embarassed that he owed something to Urban, but it was a good deal less than people thought. He admitted that he carried out episcopal consecrations; if Urban were the true pope, the consecrations were valid and licit, but if he were not, they were valid and illicit.
18. Cardinal Tebaldeschi's Protestatio is a forgery, concocted by Pope Urban for their own purposes. The Cardinal's last days were spent in great agony, while various people were harassing the sick man to sign the prepared loyalty statement, but the Cardinal did not do so, according to his Chamberlain. Stephanus Baluzius [Étienne Baluze], Vitae Paparum Avinionensium Volume 1 (Paris: apud Franciscum Muguet 1693) column 1036: In a letter of Frater Angelo de Spoleto, Minister General of the Order of Friars Minor, to the King of Castile, May 29, 1380] , the Minister General states: Item, audivi a Domino Stephano Doctore quondam secretario dicti Bartholomaei quondam Barensis, qui nunc est Neapoli, et ex conscientia ab eo recessit, quod dictus Bartholomaeus habebat sigilla materialia Regum Boemiae, Ungariae et aliorum Principum multorum et Dominorum et Domini Cardinalis Cusentini, cum quibus dicto Domino Stephano praesente falsas litteras componebat, et ostendebat recipere novos cursores, et sic Romanum populum festivabat. Et addis quod per manus ejus fuit falsificatum testamentum Cardinalis de sancto Petro.
Thomas of Acerno does not report that three of Urban's nominees refused the Cardinal's hat outright, and that Agapito Colonna had to be pressured by the Pope and by his own relatives to accept. Two of Urban's new cardinals subsequently transferred their allegiance to Clement VII.
The story of the Election of Clement VII at Fundi is given by the Cardinals themselves in a letter to the Christian world. Cardinal Corsini, the Cardinal of Florence, also provided a statement on the Election. Cardinal Hughes de Montelais, Cardinal de Britania, stated in his deposition that the three Italian Cardinals at the election made reverence to Clement VII after his election [Baluzius I, 1099].
19. At the time of Cardinal Orsini's death, his brother Raynaldus was asked by Urban to hand over Orsini's Will (according to Fra Angelo de Spoleto, Minister General of the Franciscans). Raynaldus refused, fearing that Urban would falsify it: "Item Raynaldus de Ursinis germanus Domini Iacobi olim Cardinalis dixit mihi isto anno de mense Aprilis in castro Ovi prope Neapolim, ubi Regina Iohanna moratur, quod saepedictus Bartholomeus quondam Barensis requisivit eum et rogavit instanter ut transmitteret ad ipsum tabellionem qui scripsit testamentum Domini Iacobi praelibati. Quod nullo modo facere voluit, quia credebat se certum quod hoc faciebat ad finem falsificandi testamentum Domini fratris sui, et consequenter ut daret mortem dicto tabellioni."
John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu