:

Caesaris S. R. E. Cardinalis Baronii, Od. Raynaldi et Jac. Laderchii Annales Ecclesiastici   Tomus septimus (Lucca: Typis Leonardi Venturini 1752) pp. 613-631;   Od. Raynaldi et Jac. Laderchii Annales Ecclesiastici denuo excusi et ad nostra usque tempora perducti ab Augusto Theiner Tomus Vigesimus sextus 1356-1396 (Barri-Ducis: Ludovicus Guerin 1872) 581-599:

1. Civitas Dei militans in terris superborum fastu vexatur, si ad sanctissimam cathedram pauperis et himilis Piscatoris non intratur per ostium veritatis: et ideo cum de tanta sede agitur, veritas inquiratur, et ut ait doctor egregius Augustinus XIX de Civitate Dei, c. xix, a studio cognoscendae veritatis nemo prohibetur, et veritas non potest cognosci nisi ex suis principiis, quia ignoratis principiis, etiam principiata ignorari necesse est ff. de justi. et jur. l I in principio,. nam a principiis cuncta formantur C. de in pe. luc. de scrip. 7. p. lib. x. de ff. de fidejuss. tutor. et ff. de donat. quia in quod, id princ. Et quamquam scire proprie sit veritatem visu perceptam in mente tenere, quod de illo dici non potest, qui aliorum recitatione quid credit ut legitur, ut not. ff. de aqua pluar. l. II. §. idem Labeo: tamen, sicut ait idem beatissimus Augustinus XI. de Civit. Dei. c. II, "De visibilibus, inquit, quae non vidimus, eis credimus qui viderunt." Idcirco ego Baldus de Perusio minimus inter utriusque juris doctores accessi Romam studio cognoscendae et defendendae veritatis domini nostri Urbani papae VI, vicarii Jesu Christi.

In primis supponam verum thema, quia etiam parva admixtio mendacii tanquam putridi fermenti, totam massam corrumpere consuevit, ut C. de transac. III. ex formulis IX. d.c. si ad scripturas alias incipit: Ai ad; et plene not. per Inno. extr. de haeretic. c. fraternitati. Unde Augustinus VII. de Civitate Dei c. xxxiii, ait: "solent res gestae aspersione mendaciorum in fabulas verti;" cui consonat ff. si part haeredi per. antiqui. et idem Augustinus XV. de Civit. Dei c. iii dicit quod in apocryphis et si invenitur aliqua veritas, tamen propter multa falsa, nulla est canonica auctoritas. Non ergo confingam thema, ut faciunt adversarii Domini nostri Jesu Christi, quia in vanum correre haborant teste Augustino VII. de Civitate Dei cap. xviii, ubi sic aid: "Ista, quae a veritate non veniunt, plerunque etiam nullo impellente se ipsa subvertunt": nullus enim Christianus in tanto negotio debet decipere se ipsum, sed firmiter accurare pro statu et salute animae suae, ut ad sancta sanctorum non profanator sed venerator accedat.

Tenebo autem hunc ordinem in dicendis, quia primo ponam thema, cujus substantiam arbitror esse veram. Secundo veniam ad tria themata adversariorum, quae inter se repugnant, et ob hoc conscientia mea non est cum ipsis. Primum fuit them domini Jacobi [Orsini], secundum fuit domini de S. Eustachio, tertium aliorum dominorum nuper traditum sub sigillis eorum, ut dicitur, magnificis dominis dominis ambassiatoribus illustrium regum Castellae et Aragonum. Quae themata inter se conflictantur, et ex sui varietate et inconstantia semetipsa destruunt, et conscientiae meae et cujuslibet, arbitror esse conficta. Tertio veniam ad quaestiones formatas in themate domini Jacobi, clare et dilucide ostendendo dominum nostrum urbanum esse vicarium Jesu Christi. Quarto ostendam dilucide id esse secundum thema cardinalis de S. Eustachio. Quinto consequenter apparebit quod thema novissimul illorum de Avenione secundum rationabilem conscientiam est plusquam confictu. Doleo loqui contra tantos, ut ff. de dolo l. non debet. Et per Dei gratiam fimaliter ostendetur ita dilucide quod dominus noster Urbanus est Vicarius Jesu Christi, sicut apparet lux meridiana nebulis resolutis, ita quod nec palliari vel persuaderi possit contrarium ullo modo, Domino nostro Jesu Christo juvante.

---

[2] Venio ad PRIMUM, videlicet ad thema verum, quod succincte et summarie dignoscitur esse tale. Felicis recordationis domino Gregorio papa XI in extremis laborante, domini cardinales, qui erant in sanctissima Urbe, ubi idem dominus Gregorius in extremis laborabat, volentes providere futura, [582] incoeperunt tenere colloquium de successore, si casus dederit, quoniam ubi praecedit cogitatio, maturitas operationis adhibetur, teste Ambrosio in libro Psalmorum. Ad hoc l. di. ponde. c de repu. dubium C. de legibus humanum de sententiis et periculo recit. l.2. ff. 50. via. i. filiae meae: et pro tunc non potuerunt concordare in ullo, etiam Lemovicensi vel Gallico, quia tripartiti erant in voluntatibus animorum secundum nationes, et quilibet se et nationem suam aliis praeferebat, quoniam in Alpibus ille perit, qui plus se diligit, illum C. de servit. et aqua l. praeses. Tandem, dicto domino Gregorio tradito sepulturae, ante ingressum conclavis dicti domini cardinales de eadem materia tunc instanti iterum et saepius tam sigillatim quam simul consuluerunt: et quia causa diversionis seminaria, videlicet patriae contemplatio, quae sui ipsorum pectora angebat, in dissensione fuerunt firmius radicati: propter quae Lemovicenses Gallicis, aut Gallici Lemovicensibus non cedebant. Italici vero curabant titis viribus ut eligeretur Italicus; hinc suadente Deo, Lemovicenses videntes, quod non poterant se praeferre, considerarunt de potimo viro et perfecto, et qui inter caeteros vitae claritate polleret, qui esset voluntatis et affectionis ipsorum, et conjunctus alias concretus et usitatus eis; et cum hic esset bonus et expertus in factis Ecclesiae sanctae Dei, et neminem secundum eorum opinionem invenerunt, qui non esset de praecisa natione eorum, quem ita crederent amicum, familiarem et verisimiliter benefactorem ipsorum, necnon in omnibus promotorem et Ecclesiae directorem, sicut dominum tunc Barensem, nunc Apostolicum: propter quod nominaverunt eum, etiam ante introitum conclavis, et firmaverunt se in voluntate, quod eligeretur in papam, attente etiam quia erat de terra subdita Ecclesiae et subditus dominae reginae Siciliae, quae erat vassalla Romanae Ecclessiae eis grata. Verum est tamen, quod quidam probi, discreti, venerabiles et Deum timentes viri cives Urbis in parvo nomero accesserunt ad dictos dominos cardinales, antequam intrarent conclave, et supplicarunt eorum dominationi humiliter et devote, quod dignarentur et vellent condescendere propter bonum Ecclesiae sanctae Dei et totius Italiae ad eligendum papam Italicum, quia omnis Ecclesiae pressura et omnis destructio civitatum Ecclesiae, ac etiam omnis pullulatio tyrannorum et populorum calamitas non aliunde processerat, nisi quia Italia fuerat longissimis temporibus Italici pastoris fide, amicitia et residentia viduata. Haec certe ratio erat vera et notoria, et debebat movere animos et spiritus dominorum cardinalium: dominos tamen respondisse fertur, se electuros in spiritu libertatis, nullo respectu habito ad aliquam nationem.

Et post hoc (sicut est de more et de jure) domini suo tempore intraverunt conclave. Et quanquam indiscreti homines vocibus, ut praetenditur, exclamarent extra conclave: Romanorum volumus vel Italicum, tamen domini cardinales finaliter libera et inconcussa et stabili mente, invocata Spiritus sancti gratia, elegerunt fere omnes ultra et citra, audita missa, dictum dominum tunc Barensem, nunc Urbanum, non solum semel, sed iterato. Et ne nundus posset dubitare de eorum intentione, dixerunt: "Eligimus ea intentione ut sit verus papa". Et sic in actu electionis concorditer concluserunt. Et est verum, quod licet dicti indiscreti clamarent: Romanum volumus vel saltem Italicum, tamen intentio eorum non erat de alio Italico quam Romano, quod apparet per opera subsecuta. Nam postquam fuit eis dictum quod non erat Romanus, rocesserunt ad impetus, ad quos non processerunt per prius, et accidisse dicitur dominis cardinalibus, ut etiam ipsi fatentur in eorum thematibus, fuit de post factum, et post solemnem electionem domini nostri, et tunc fuit illusum de domino S. Petri.

3. In crastina vero [Friday, April 9] domini cardinales, pro proprio motu repetita ad cautelam electione, praesentaverunt eamdem domino electo, consensum ejus humiliter requirentes: qui electus, invocata Spiritus sancti gratia, dictam electionem humiliter acceptavit: et sic sponsus Ecclesiae Catholicae est affectus electione, praesentatione, et canonica acceptatione integrantibus et perficientibus hoc maximum et spirituale conjugium. Fuit profecto dicta electio pura, ex animo, sincera, ex providentia gratuita, sine pretio, immaculata, sine dolo, inviolata, sine metu XIII. dist. in nomine Domini 1. q.VI sicut LXXIX d.c.i. et c. si quis pecunia, et quod notatur in c. 2. de elect. lib. VI. in novella ex debito. Tandem accessit inthronizatio domini c. in nomine domini, nominis impositio, ut in prooem. sexti et celm. impositio ut dictum est in nomine Domini, annuntatio gaudii magni in populo, et post multas et varias solemnitates, festivitates, orationes et caeremonias, et post multos dierum discursus fuit etiam, attestante themate domini cardinalis de S. Eustachio, sine aliquo strepitu vel tumultu solemniter coronatus [Easter Sunday, April 18], et postea legitime investitus de possessione pacifica spiritualis et temporalis dominii in sancta Basilica Lateranensi de consensu et actu omnium cardinalium, sicut unquam fuerit aliquis vicarius Jesu Christi cum tanta benevolentia, cum tanta sinceritate cordis, cum quanta dici potest, audientibus et cernentibus cunctis, non sulum Romanis, sed etiam fere de omni natione Christiana, quae sub caelo est: et istud notorium est, acut permanens in subjecto, ita quod non potest negari, nec in dubium revocari; structuram enim spiritualem permanentem ita videmus, palpamus, tangimus clarissime, sicut videtur quodlibet aedificium materiale, et quod omnis oculus videt, vidit et videre potest. Ergo est notorium et visibile, tangibile, palpabile ab omni oculo mundi; [583] et negare sensum et carentia intellectus, et qui negat sensum, habet organa male disposita, et est animal orbatum, et quod caret potestatibus sensitivis: porro nulla notitia certior sensu.

Item, postea domini cardinales propriis notibus scripserunt fere omnibus principibus mundi, et amicis eorum, se per gratiam Spiritus Sancti (et sic per libertatem arbitrii, quia ubi Spiritus ibi libertas elegisse, et habere dictum dominum nostrum in papam, et ita informaverunt mundum. Et ultra hoc impetraverunt ab el tanquam a vicario Jesu Christi absolutionem a poena et culpa, ut vulgus loquitur, et dispensationem ab omni irregularitate: quibus indulgentiis in posterum usi fuerunt, communicantes secum in Sacramento altaris, et receperunt ab eo Eucharistiam tanquam a papa, et coram dicto domino, et in capellis eorum in missa oraverunt et fecerunt orari pro ipso tanquam pro vero papa, etiam in Anagnia existentes, ubi major poenitentiarius auctoritate dicti domini urbani, et subditus datum Pontificatus ejusdem domini, pleno officio utebatur: impetraverunt ab eo gratias et beneficia, ac etiam nonnulli eorum possederunt, et redditus perceperunt, et cum eo concorditer manserunt mensibus fere tribus, usquequo Leviatan disturbavit eorum conscientias ac primitus rectiformes XIII di nervi. Per quasdam ratiunculas et inanes cavillationes, imo ratiunculas hirsuti juris, ut C. de adulteriis ita pudor. Supposito igitur vero themate, etiamsi non omnia quae gesta narrantur alias significent, tamen ex substantiali significatione, nemo habens intellectum dubitare potest de dicto domini nostri Apostolatu, quoniam verus est Apostolicus, et vicarius Jesu Christi.

---

4. Expeditus de primo, venio ad SECUNDUM, et non narrabo themata per totam historiam, quia thematum discursus et series habetur per omnes, sed contrarietates et vitia thematum detegamus qualiter sibi ipsis inter se, et qualiter unum relatum ad aliud contradicat, ita quod suppositioniubus thematum nulla sit adhibenda fides per aliquem Christianum contra dominum nostrum [he means Urban, not Jesus], et hoc ostendam ex duplici genere contradictionis, scilicet per investigationem intrinsecam et latentem et litteralem, et patentem oculata fide, ita quod negari non possit. Et licet ego credam quod thema domini Jacobi fuit masticatum cum pluribus, qui a domino nostro discesserant ex amara et carnali indignatione animorum, quae unde processerit ignoro: tamen supponere volo cum domino S. Eustachii sine praejudicio veritatis quod soli tres Italici cardinales contraxerunt illud thema; nam ex quo dominus S. Eustachii non confitetur illud tema esse verum, loquendo in persona omnium ultramontanorum, certe necessario asserit illud thema esse conflictum: et ex hoc apparet prima oppositio thematum ad invicem in al. in Urbe.

Descendo ad specialem domini Jacobi: dicit in principio sui thematis, quod in consiliis officialium Urbis fuit conclusum quod prece, aut si non valerent preces, domini cardinales cogerentur ad faciendum papam Italicum vel Romanum. Ecce quod de ea decisione prima erat supplicare: sed alia themata dicunt quod una tantum erat intentio, scilicet compellere. Haec certe inter se non conveniunt ullo modo, quia si habeo intentionem inducendi Bertam precibus, ut me accipiat in sponsum; et in hoc ponere totum bonum conatum meum, tamen si hoc non sufficit, currere in subsidium ad impressuram, et dicta domina cedit primae parti, scilicet precum, non est dubium quod matrimonium valet, metus enim efficere non potest, quia non habuit locum, ut si quis aliquem testari prohibuerit l. si. dolus enim in mente conceptus contra intentionem animae nihil operatur, nec vitiat, si prima et bona intentio actum promeruit. Ad hoc facit quod expresse notatur in C. quod sicut in novella III. q. quae incipit: Sed nunquam hoc casu in melius videtur, etc. Ultramontani ergo ideo non fecerunt mentionem de precibus, ut non pateret Christianis quod preces potuissent movere conscientiae eorum, quorum conscientiae certe debebant moveri consideratis considerandis pro statu Ecclesiae sanctae Dei: unum enim contrariorum cognoscitur per reliquum, sed per viduationem Sedis Apostolicae libera Urbe, quoad residentiam dico, non quoad essentiam, tamen quoad operationem erat quodammodo inconsultilis Dei tunica lacerata, et navicula Petri sub undis, inter scopulos et procellas. Ergo necesse erat curare per contrarium, id est, per residentiam veram et non fictant apud Basilicam beati Petri principis Apostolorum: omnis enim cura morbi fit per accessum remedii ad locum, in quo est dolor. Ecce primam dissonantiam.

Secund dissonantia est ex naturali consideratione et ponderatione cujuslibet thematis ad se ipsum: nam in themate dicitur, quod domini cardinales erant ipsi de futuro periculo avisati. Tunc arguo: aut erant homines imbecilles aut prudentes: non nmbecilles, ut C. de crimine sacrilegii l. instar. Ergo prodentes; si prudentes nullo modo est verisimile quod praetendunt, quia prudentes quando timent se redigunt in tutum, ut ff. ad Trebellianum l. de aetate, et dicto e. in nomine Domini verbo quod si pravorum; quilibet enim, qui habet intellectum, hoc potest comprehendere ex naturali corcumspectione et innatae tutelae dictamine ff. de justitia et jure ut vincum si.

Iterum, in utroque themate permiscentur cardinales Ultramontani et Citramontani, et tamen certum est, de Citramontanis quod ipsi non poterant timere, nec unquam cecidit in mentem eorum terror, sed complacentia, quia nemo metuit inter suos ut C. de transact. et. l. transactionem quae. Ex ista ergo permixtione non veri tota [584] auctoritas loquentium denigratur, quia in tantis et talibus non cadit error nisi notabilis quantitatis.

Tertia dissonantia, quia in themate domini Jacobi dicitur quod quidam cives intraverunt, et cum displicentia dominorum cardinalium; sed in aliis thematibus dicitur, quod intraverunt propter timorem periculi personarum, etc. Aliud enim sonat metus personalis periculi, aliud displicentia, nam metus significat animi passionem (impressionem) displicentia fastum, ut C. ad l. Jul. de. vi. l. quoniam multa facinora.

5. Quarta inconvenientia et contradictio, quia si tunc timuerunt, igitur non inceperunt timere in crastinum, quia aliud est incipere, aliud est continuare ff. de furtis l. in faciendo § infans, et vo. ff. de Jur. juran. eam, quyi scilicet ff. de aeq. poss. l III. fac. ff. de capi. di hodie. Illud enim dicitur incipere, quod prius non erat, ut in proemio ff. § incipite igitur, etc. ut ac ab haered. l. penult. Sed infra in themate dicitur, quod inceperunt timere in crastinum post missas. Ergo ante nulla fuerat impressio, nec inceperat metus, et sic est contradictio cujuslibet thematis ad seipsum intrinsecus; nam duo principia metus esse non possunt, nisi inter unum et reliquum esset interpellatio temporis, seu interruptio metus, sicut in bona fide et mala dicimus ff. de usu. sequitur C. de illo, et istud est satis ponderandum; quia si usque in crastinum post missas non timuerunt, non supervenit nova causa, propter quam peramplius timere deberent: non praesumitur constantia animi fuisse mutata, cum non debuerit mutari non supervieniente nova causa: et simulata fuisset sine causa circumstantia, et sua mutatio quae actum non vitiat electivum; nullus enim actus magis impressivus quam per prius intervenisse proponitur, unde non praesumitur mutata constantia voluntatis ff. de prob. l. quinquaginta.

Quinta inconvenientia et contradictio, et in hoc est valde advertendum, quia multum est ad substantiam facti, quia in themate domini Jacobi dicitur, quod omnes cardinales nominaverunt Bartholomaeum tunc Barensem archiepiscopum in papam animo et proposito, prout tunc dixerunt, ut esset verus papa duobus exceptis: sed in themate domini S. Eustachii ducitur: quod pauci dixerunt ista verba, animo et proposito, ut esset verus papa Ecclesiae. In primo themate dicitur quod omnes exceptis duobus, et super hoc testificantur omnes Italici cardinales etiam secundum assertionem domini de S. Eustachio, qui dicit quod primum thema fuit Italicorum cardinalium, et in secundo et tertio thematibus quod pauciores, ita namque contrdictoria sunt, ut ff. de dubiis l. is. q. Eccl. § utrum. Ex his apparet quod assertio domini praedicti de S. Eustachio de paucitate numeri in dicta expressione verborum est falsa; et hoc, dixi, ut est multum ponderandum propter ea, quae dicentur inferius.

Sexta contradictio, quia in themate dicitur, quod nominaverunt quasi ex abrupto sine aliqua discussione personae: et tamen apparet quod erat eis notus in factis curiae expertus, unde non poterat esse nisi notus ut ff. de confir tu. l. si patronus, et C. de fals. monet. l I. in fin.

Septima diversitas est, quia in themate domini Jacobi est verbum consenserunt quod Italicus eligeretur. Sed in themate aliorum est verbum condescenderunt, quod verbum posuerunt valde aequivoce, et tamen forte non minus significat quam consensum, sed magis condescendere est complacere, et se ad voluntatem alterius bona gratia flectere, quasi simul cum aliis descendere in eadem voluntate, quae habet significare consensum verum.

6. Octava contradictio est in quolibet themate ad seipsum, licet conficte hoc dicatur, quod nunquam cardinales fecerunt aliquam protestationem nec aequipollens, quod propter evitandum periculum mortis, prout major pars dicit, et alias non facturi consenserunt, sive condescenderunt accipere quomodocumque verbum vis: et postea subdit quod eligebant animo et proposito, ut esset papa; nam impossibile est quod praedixerant idem qui dicunt quod est tantum dicere quantum dicere: Eligimus ea intentione ne sit papa, et immediate postea dicere: Eligemus ea intentione ut sit papa. Quis enim non perpendat hujusmodi contradictionem, quod ex aperta natura verborum sonat vim contradictoriam amplius prolata illa verba ea intentione ut sit papa, verba terminalia prioribus, quia finis verborum debet attendi, sicut attenditur finis factorum et cujuslibet rei ff. de ma. test. l. scitus et vo, tu. l. c. ff. si c. pe. cum sign.

Nona variatio est, quod in themate domini Jacobi dicitur, quod inter se dixerunt aliqui de cardinalibus facere, prout alias fuerat factum ut per Chronicas apparet, scilicet quod quam primum commode possent secederent ad locum tutum et securum, et quod ipse renuntiaret ad cautelam, et tunc quod ipsum de novo eligerent: et ita propter schisma vitandum sibi ad invicem dixerunt, et non exprimitur, si isti erant duae partes; unde dimittit nos sub dubio numeri, sed non dimittit nos sub dubio consensus et finalis intentionis eorum, quae erat quod ipse omnino esset papa propter schisma vitandum. Ultramontani vero silent et supponunt: de schismate tamen apertius dicunt, quod domini cardinales inter se dixerunt quod volebant, et intentio eorum erat facere sicut alias factum fuit, ut per Chronicas apparet, scilicet quod quamprimo possent, recederent ad locum tutum et securum, et tunc alias ipsum ipsi reeligerent de novo, et non est hic cardinalis particularis, sed simpliciter dicitur cardinales, quod refertur ad omnes, ita quod numerus non indiget alio testimonio voluntatis et consensus, cum in[585]trinsecus toto poere laborarent, quod esset finaliter et omnino papa; licet ad omne dubium evitandum volebant, quod fieret reelectio, quae etiam secundum veritatem fuit ad cautelam non de necessitate, quia sufficit semel consensisse, ut ff. comm. l. comodato § sicut. Et penderent hanc rationem omnes legentes.

7. Decima variatio, quia in themate domini Jacobi dicitur, quod domini cardinales iterato reelegerunt eum, spretis quae citabantur et allegabantur de impressione: per quod verbum spretis; apparet quod spreverunt conatus populi, qui praetenduntur impressivi, "spernere" enim est "non curare ac vilipendere"; ut non C. de condi. in sel. l. II sicut dicimus: spernitur praetor, spernitur superior erecta cervice, contemnitur, vilipenditur, id est ausu quodam non curatur, ut ff. si quis just. di. no.obtemp., sed in themate dominorum ultramontanorum subticetur illud verbum spretis, quod est verbum libertatis et audaciae, et notabiliter ponderandum, quia apparet, aperte quod omni metu spreto, ut sola animi industria, libertate canonica processit electio non solum semel, sed saepius repetita.

Undecima variatio est, quia in fine thematis domini Jacobi firmiter praesupponitur tacitus consensus omnium cardinalium in tres actus prosiliens, electivum, inthronizativum, et coronativum: haec autem supponuntur in themate aliorum cardinalium, quanquam non possunt subticeri, quia dicti actus sui natura habent consensum annexum, unde per necessariam rationem de inesse consensus apparet tacitus consensus, quia (ut dixi) ad actum facti procedens pro expresso debet haberi, ut C. de testa. nostram, et C. de lati. lib. col. l. I. sed qui pileati et ff. loca l. quod ad tertium, et ff. de R. nuper l. libere.

Duodecima variatio est inter dominum S. Eustachii et alios cardinales Ultramontanos, et habet inter se magnum pondus facti et juris, quia in puncto domini S. Eustachii sunt haec verba: "Et ipsum in papam solemniter, et sine strepitu et tumultu coronaverunt"; quod quidem ad verbum solemniter dixit per se; sed non ex Deo habet, ut veritas non possit confundi: istud enim adverbium, "solemniter", tantum est dicere, quam perfecte et stabiliter, ut instit. de ve. ob. in prin., et solemnis coronatio per se solam in papam confert ejus Pontificatus, ut in inferioribus luce clarius demonstrabo. Expeditus sum de primo principali de thematibus confictis, non tamen adeo quod ratione intuentibus domino nostro Urbano possit impingi, quin sit verus et apertus vicarius Jesu Christi: est enim (velint nolint) nec potest contradici.

---

8. Nunc venio ad TERTIUM principale; quaerebitur enim in themate domini Jacobi, utrum electio domini nostri fuerit canonica; secundo, si a principio non fuit canonica, utrum tacitus consensus omnium cardinalium praemissis tribus subsecutis sufficiat, ita quod iste sit verus Apostolicus necne. Et antequam respondeam ad praemissa in personam domini nostri praemitto certas conclusiones, quarum aliquae maxime substantiales, ex quibus infertur dominum nostrum esse summum Pontificem et secundum conficta themata, luce clarius probabitur.

Et prima conclusio talis est, quod electio papae dicitur et est omnis actus, per quem confertur just Pontificatus, qualitercumque expressus vel apparens.

Secunda conclusio est, quod electio papae dicitur canonica ex consensu duarum partium cardinalium.

Tertia conclusio est, quod in electione papae, supposito consensu duarum partium, nihil est contra substantiam formae.

Quarta conclusio est quod circumscripta electione stricte sumpto vocabulo, JUS Pontificatus potest conferri per factum cardinalium, cui inest consensus deducendi Pontificaturam in esse, vel ponendi in executione vel perfectione esse.

Quinta conclusio est quod vanus seu injustus metus non vitiat electionem papalem.

Sexta conclusio est, quod ubi dubitatur de justitia metus, cardinales non sunt definitores justitiae.

Septima conclusio est, quod impossibile est, quod cardinalibus existentibus in conclavi impressio sit notoria.

Octava conclusio est, quod cardinales allegantes impressionem notoriam, et suam allegationem volentes fundare per sacramentum, sibi ipsis necessario contradicunt.

Nona conclusio est, quod ex quo cardinales sunt in conclavi, illi qui non curant interesse electioni cum duabus partibus dicuntur contemnere, non contemni.

Decima conclusio est, quod recedentes de conclavi infecto negotio, absque causa manifesta perdunt jus eligendi, et accedit eligentibus, ita quod jus et actus eligendi potest hoc casu residere penes unum, ne dum penes duas partes dominorum.

Undecima conclusio est, quod accessio habet locum in electione apae etiam ex intervallo, nec requirit eumdem contextum.

Duodecima conclusio est, quod in dicta accessione consensus est de substantia formae.

Decima tertia conclusio est, quod vitium impressionis potest purgari per actus spontaneos consecutivos.

Decima quarta conclusio est, quod vitium impressionis potest purgari per consensum, qui inest actibus consecutivis.

Decima quinta conclusio est, quod c. si quis pecunia LXXIX intelligitur in electione oppressiva vel impressiva, dum tamen impressio in actu electionis sit notoria active et lpassive, alias non habet locum illud c.

Decima sexta conclusio est, quod ubi impres[586]sio non est notoria active et passive, impossibile est, quod post primam electionem fiat secunda electio de alio subjecto.

Decima septima conclusio est, quod in dubio in casu non notorio est parendum primo electo, seu investito de Pontificatu.

Decima octava conclusio est, quod cardinales non possunt testificari contra litteras tam collegiales quam singulares, quas miserunt ad principes mundi.

Decima nona conclusio est, quod confictores, conspiratores et detractores ex omni dictamine rationis repelluntur a testimonio.

Vigesima conclusio responsalis ad quaesita est, quod dominus noster Urbanus est verus Apostolicus, ex origine electionis, ex processu inthornizationis, ex perfectione coronationis, et quod quilibet istorum actuum, etiam per se, est aptus natus ad conferendum jus Pontificaturae papalis.

9. Redeo ad primam conclusionem, quae dicebat, quod electio papae dicitur et est omnis actus per quem confertur just Pontificaturae, qualitercumque expressus vel apparens, et hanc conclusionem probo pluribus rationibus et auctoritatibus; et incipio primo ab ipsa rerum natura: namcertum est per rationem intellectus, quod omnis actus moralis est actus electivus, sicut patet per Arist. III. Ethic. Sed omnis actus, per quem confertur jus Pontificaturae est actus moralis, ut satis patet, et probari potest per id quod no. in proe. Decretal. in I. glo. Ergo omnis talis actus est actus moralis electivus, loquendo largo modo.

Secundo probatur hoc, videlicet quod non sit de forma, qualitercumque consensus appareat seu quibusvis verbis, dum utatur per id quod le. et no. C. de const. l II super verbo vocab. ubu glo. sic ait: "Controversia de nomine pertinacibus etc." Sic et in Topica Marcus Tullius, cum enim res intelligatur, minus de nomine laborandum est.

Tertio hoc probo, per omnes leges quae volunt sensum, non verba spectari, maxime per leges juris scriptas. C. de testa. quoniam indign. ibidem dicit, "Si liquet voluntatis intentio, non sunt necessaria monimenta verborum"; et in. dum dicit: "Quo libet loquendi genere formata in facto valeat." et C. fal. quotiens ff. si c. pe. si sibi in prin. ff. lo. si uno ff. de praescrip. insulam. Ubi igitur constat de consensu, non exigimus verba formalia, ut C. de stata. in testimonio, ibi dum dicit: "Omnem formalem observationem penitus amputamus."

Quarto, hoc probatur per glos. ordi. LXIII. di. c. quanto, ubi glo. dicit quod non refert quibus verbis quis electionalem vel conjugalem exprimat consensum.

Quinto probatur per dictum Jo. And. in cap. licet de evitand. ext. de elect., ubi dicit quod non refert utrum dicatur in electione papae consentio, nomino, vel eligo; et licet Jo. An. faciat mentionem de illis tribus vocabulis, tamen in similibus vocabulis est dicendum idem, cum ratio diversitatis reddi non possit ff. ad. l. Aquil. illud C. de consti. pet. l. fi. C. de condi.. idem l. i in glo. cum simili, unde si cardinales dicerent "ita volumus, quod Bartholomaeus sit papa," iste Bartholomaeus esset electus in papam, quia istud verbum est dispositivum, ut C. communia de le. l. II C. de sum. to. l. I. Item, si domini cardinales dicerent, "Ordinamus quod talis sit papa," quia (ut dixi) non est vis in lqualitate vocis, sed in qualitate sensus et intellectu facti, quod no. in simili ff. de arbi. diem proferre § si plures. et l. quia tamen § si arbiter et ff. falsarius puto § 1.

10. Venio ad secundum conclusionem, quae dicit quod electio papae dicitur canonica ex consensu duarum partium cardinalium: et praemitto per hoc verbum "canonica", in electione papae stat largo modo, ut no. Inno. ex. de elect. quod sicut, id est, ex solo consensu, qui est de jure naturali: sed in electionibus aliorum ista dicti "canonica" stat pro substantia et forma, et dicitur canonica, id quod verificatur ex solo naturali esse, id est regularis in aliis praelatis, ut no. in c. II de elect. li. VI in novella, sed electio papae est irregularis, quia non limitatur sub regula aliarum electionum, est enim varie figurata et magis libera, quam aliae electiones praelatorum; hoc igitur praemisso pro intellectu istius vocabuli, "canonica", dico quod conclusio mea est vera pluribus rationibus.

Primo, quia ita statuit lator canonis in dicto cap. licet de vitanda, ibi dum dicitur: "Ille absque ulla exceptione ab universali Ecclesia Romanus Pontifex habeatur, quia duabus partibus electus fuerit et receptus;" unde verbis legis seu Decretalis debemus esse contenti, et nihil ultra requirere. ff. qu. et ad. l. prospexi et ff. de acq. haered. l. si servum § non dixit, et ff. de verb. sign. l. verb. legis, et de pub. l. de pretio cum sy.

Secundo, probatur, nam (sicut alibi dicitur) jus civile in venditione, additione, detractione ff. de justi. et jure. l. jus civile, et no. insti. de ac. ff. sed iste, et in insti. de jure naturali § sed quoties, ita actus dicitur canonicus juris canonici inventione vel probatione: sed hujusmodi electio est approbata a canone ex solo consensu duarum partium. Ergo hujusmodi electio dicitur canonica, quia a canonibus canonicata et validata.

Tertio probatur quia ea dicuntur actum canonicare, quae habent ipsum integrare et perficere, sed consensus duarum partium perficit actum in extraneo electivo. Ergo conclusio vera.

Quarto sicut non est dubium, quod consensus omnium dominorum reddit electionem canonicam, sed duae partes juris intellectu repraesentant totum collegium, quia in eis residet collegium, et omnes cardinales in dicto c. licet. et ff. quod uni nomine l. nulli; nam dum partes ordinis totius [587] curiae instar exhibent, ut C. de decurio l. nominationum forma. Ergo conclusio vera.

Quinto probatur formaliter per dictum Inno. in dicto C. licet in fi, ibi dum dicit, "Quocumque modo appareat duas partes consentire in aliquem tanquam in electum, habet jus, et verus papa est;" et dicit ibi Compo. sub adverbio "qualitercumque': non refert ergo "quomodocumque" vel "qualitercumque'.

11. Venio ad tertiam conclusionem, quae dicit, quod in electione papae supposito consensu duarum partium, nihil est de substantia formae, et praemitto quod quaedam dicuntur de substantia formae, quaedam de substantia consensus: quid sit de substantia formae in aliis electionibus habetur ex modo tradito in c. quia propter de elect. et glo. utitur hoc sermone in C. cum in Ecclesiis de praeben. lib. VI. Quid autem sic vel dicatur de substantia consensus apparebit per ea, quae dicto sunt in XIII conclusione. Hoc praemisso, probo conclusionem esse veram sic. Inter caetera, quae sunt de substantia formae, ubi requiritur forma, est quod electio sit communis et immota, alias canonica in c. sicut de elect. li. VI. et in c. cum ab uno de re judi. et h. Sed hoc non requiritur in electione papae, quia ista forma non est de jure naturali, sed positivo tantum, ut no. Inno. in dicto c. quod sicut, glo. magna, et l. An. ibidem, ubi dicitur expresse quod non intervenit communi electione, dummodo non desit consensus, confirmatio superioris facit verum praelatum solum ea ratione, quia non deficit jus naturale, sed artificiale, quod suppletur auctoritate confirmatoris. Ergo conclusio vera, saltem quoad istam formalem particulam communis electionis. Ex quo concluditur quod subtilitas illius C. in genesi ext. de elect. non habet locum in elect. papae, ubi enim habemus naturalem veritatem, non consideramus verborum subtilitatem C. de consti. pec. LII § penuit.

Secundo probo sic. Quidquid potest operari superioris confirmatio in electionibus inferioris, illud operatur in electione papae consensus dominorum, cum deinceps ibi per se nulla cadat confirmatio vel infirmatio, ut dicto c. licet in fi. et quia Deus est, qui confirmat VII q. 1 factus est Cornelius.

Tertio formaliter probo ex dicto Innocentio in dicto c. licet in vit. gloss. sua ubi dicitur: "Non est hic aliqua forma ex necessitate servanda." Ergo conclusio vera.

Quarto hoc probo expresse per auctoritatem Speculatoris et Archidiaconi, qui refert dictum Speculatorem LXXIX. di. si transitus ubi sic formaliter dicit: "In hac electione (scilicet papae), non est de necessitate aliqua forma servanda, nisi solum concordia duarum partium secundum Guillelmum Durandi."

Quinto hoc probatur tali ratione. Quaecumque assumunt totum suum esse consensu, nihil requirunt ad suum esse extra consensum ff. de act. et ob. l. consensu et ff. de pac. l. juris gen. in prio. Sed electio papae est hujusmodi, ut probatum est. Ergo solo consensu vestitur et solemnizatur; quare sequitur quod conclusio et verissima.

12. Venio ad quintam conclusionem, quae est quod circumscripta electione stricte sumpto vocabulo, jus. Pontificatura potest conferri per factum cardinalium cui insit consensus deducendi Pontificaturam inesse, vel ponendi in executione, vel esse: et audeo dicere quae sentio, quae clare dico quod nulla etiam praecedente electione, inthronizatus ut papa, efficitur papa; item coronatus ut papa, seclusa electione et inthronizatione, efficitur papa; et hoc probo pluribus rationibus; et primo hujusmodi actibus inest consensus electivus; id est, effectivus, quia qui facit actum vult ipsum sortiri effectum, ut n. ff. de le, et l. hujusmodi in pr. et quod no. C. de condi. in l. II in vult glo. Quicumque enim dicit vel facit aliquid, quod proposuit dicere, vel facere propter finem, scilicet, ut valeat et non pereat, ut l. quoties de ver. obl. et pleve no. ff. de pac. utilibus. Qui ergo inthronizat vult inthronizationem valere; similiter qui coronat. ergo necessarie et tacite vult eligere seu conferre, quia qui vult aliquid vult quidquid est ad illud necessarium, quia quod posterius est, praesupponit principium et ordinem suum, cum potest sola voluntate repraesentari ff. de jur. judi. cui jurisdictio, cum sua via communi et vulgari; unde recte considerantibus apparet electionem non esse, sed tacite in esse; et tacitum est ita notum, quod habetur pro expresso, quia vera notitia ejus apparet nobis ex necessaria ratione, et natura in tuitura actus expressi, ff. satis spe. cum quid: Ad hoc facit quod no. ff. de pac. quia et l. Labeo facit, nam etiam factis expresse et evidenter consensit, ut ibi notatur. Hoc certe posset apparere, si post morbum aliquis cardinalium esset mutus, nam factis et signis posset eligere, et valeret electio cum justitia et substantia, scilicet consensu, ut praedixi: facit dele. in nutu cum sy.

Secundo probatur sic. Plures actus intellectus celeritate junguntur, quando unus est necessarius ad esse alterius, et possunt eodem loco et tempore celebrari, nec per hoc dicitur aliquod omitti, sed celeriter fieri ff. de aeq. he. illud, et l. pro haerede § cap. et l. gerit. et l. cui alias cum bonis, et insti. de hae. d. I. et diff. § si. ff. si cert. pe. singularium ff. de dona. inter rer. et XV. l. 3 § sciend. Sicut igitur in proposito actus electivus exsecutioni intellectus celeritate conjungitur, et nihil ex substantialibus omittitur, et in coronatione, tanquam in ultimo perfectivo repraesentantur omnes aliae ejus perfectiones, sicut in carbunculo insunt omnes virtutes lapidum, ut ait Albertus, "Et in anima perfectiva hominis [588] omnes animae;" et quod coronatio sit ultima perfectio probatur ex not. in 6. li. in glo. ord.

Tertio probatur expresse per dictum Innocentium in dicto c. licet, dum dicit quocumque III. et similiter per dictum archdiac et Speculator. Nam non refert quomodo consentiatur, et per quos actus, dummodo consentiatur, quod sit papa. Ergo conclusio vera.

Quarto probatur, et ad hoc non potest responderi: olim enim quando imperator eligebat, vel verius nominabat papam, non conferebatur Pontificatura per electionem, vel nominationem imperatoris, quia non potest laicus conferre jura spiritualis, ut in c. sacrosancta de elect. sed inthronizatio dominorum cardinalium erat illa, quae conferebat jus Pontificaturae, hoc expresse no. Innoc. in d. cap. quod sicut, et est expressus textus di. cap. Hadrianus, ibi per Archi.: "Vides quod inthronizationi potest inesse omnis virtus tam electiva, quam inthronizativa". Nec dicat aliquis hoc esse erroneum, quia virtuti cardinalium, et naturae actus nihil est detractum, licet imperator sit revocatus ab actu.

Quinto hoc probatur; et respondeat quicumque potest, quia dico, quod sola coronatio solemniter facta, sine strepitu et tumultu confert jus Pontificaturae, quod sit probo. Coronatio est solemnis, imo solemnissima investitura de Pontificali dignitate. Sed certum est, quod investitura de Pontificatura confert jus Pontificaturae, quanquam nulla alia praecesserat dispositio vel electio; ut expresse no. Compost. et novella post eum ext. de ele. c. trai. quorum verba infra formaliter recitabo. Ergo conclusio mea est ipsa veritas.

13. Sequitur quinta conclusio, quod inanis seu injustus metus non vitiat electionem papalem, et praemitto de evidentia, quod metus potest considerari dupliciter: uno modo qualis est; secundo qualis esse debet: et siquidem talis est metus qualis esse debet in constanti viro, illius qualitatis et conditionis, ille metus dicitur justus, et meticulositas patientis dicitur justa; sed non metum inferentis. Si autem non est qualis esse debet, quia cum debeat esse parvus metus, vel nullus, praetensa fragilitate metuentis, cum asserit transcendentem animi vires, in hoc non est assentiendum praetendenti metum, quia allegat fragilitatem, quae non debet esse, ut praesumitur esse, ut ff. quod met. cause l. metum atuem non vani hominis. Hoc ergo praemisso probo conclusionem pluribus rationibus. Et primo ratione personarum; nam metus verborum non debet cadere in cardinalibus, praesertim in toto collegio ipsorum, praesumitur enim in eis et animi fortitudo, et debent esse audacissimi, ut no. in auth. de non aliae § 1, col. 2. Si enim in militibus secularibus praesumitur animi magnitudo ff. de te. mil. l. r., item animi fortitudo, scilicet, quod no evitent mortem pro republica ff. ex. q. communis via l. plit. magis arbitrandum est de cardinalibus, quod non fragiles, et quod inter quaecumque pericula libere eligant, quod credunt expedire Ecclesiae sanctae Dei ff. de off. praet. l. 4 § his cunabilis.

Secundo ratione actuum: quia actus non fuerant prporie impressivi; nam voces remotae a patiente subjecto, parum vel nihil imprimunt in ipso, si subjectum est constans, ut c. de panis decurionum.

Tertio quia ex personis dicta pensamus l. 4. ff. de accet. et ob. l. fi. ff. ad l. Juli viri famosi, sed ratione, nec ex antea, nec ex post facto, aliquem familiarem eorum, nec est verisimile quod haberent sacrilegi animum injectivum, cum manuum nunquam habuerunt propositum, seu intentionem laedendi; sed venerandi et exhortandi, et supplicandi, sicut faciunt devoti filii erga patres spirituales. Ergo, etc. Et est ita Catholica et naturalis praesumptio: et posito quod habuissent pravam intentionem instigatu quorumdam ex post facto, et de post electionem domini nostri contrariam; tamen habuerunt intentionem bonam, et non processerunt ad aliquem actum proximum facto, quia aliud est tentare, et aliud imprimere, ut c. de spi. et cle. si quis non dicam:: ubi ponitur per omnes doctores maxima differentia inter actum verbi, et actum facti et ff. de ex. ord. tri. l. 1.

Revertor igitur ad propositum, et dico quod levis metus non vitiat electionem papalem, et intelligo pro levi metu levitatem animi metuentis; hoc probatur per regulam generalem ff. quod me causa; metum autem intelligi per regulam specialem in actibus spiritualibus, ut in matrimonio, vel religione ex q. cle. ult. mo. cap. insinuante § nos igitur de spon. et ma.c.ad.id quod, et c. cum locum, ubi de hoc in glo. et ex quod met. caus. cap. 1 cum sibi similibus. Amplius hoc probo, quia tex. in c. ubi periculum utitur verbo "adimitur", et in c. sinit. § decet c. ti. utitur verbis "exterreat", "absorbeat," "removeat;" ista enim vocabula sunt ablativa significationis; parvus enim metus non dicitur adimere, nec absorbere motivos impetus rationis, quia superior pars rationis vincere debet istam debiliorem VII di. in palea, sed pensandi. Praeterea hoc est determinatum expresse per glo. ord. formaliter habeat, decidentem in electione papae in c. ne Romani § porro in glo. quae incipit. Sed qui; dum dicit justitia metus etc. frustra enim glo. inquireret de justitia metus, si quilibet metus justificaret articulum ff. de acq. her. quod si dubitet, non ob glo. in c. in summitate; quia ista glo. loquitur de metu laici comparative respectu gravioris metus, ut de minis imperatoris respectu flagellorum XXIII. q. VIII. convenientior. Plus dico quod totum collegium non debet timere minas imperatoris, et si timeret, non esset justus metus in tanto collegio, sed in uno sacerdote bene esset metus justus, fa. XXXI, q. II, Lotharius c. quod metus causa metu vero jactationibus: an ergo metus sit justus debet [589] considerari, qualitas et pondus personarum, ut no. in dicto c. locum et ex quod met. causa c. penult. et c. 7. 6 l. 4, et quod no per. Archid XV. q. I. c. 1, verum quia in ista materia propter varietatem personarum et actuum non potest dari certa regula, ut ff. de usuris mora; totum hoc arbitrio judicis relinquendum est, et videndum est, an verba vel minae vel potentia hominis fuit causa timoris, ut ff. ex quo ca. ma. l. neque und. quandoque minae regis non excusant, ut dicto c. in sum. late ita dicit Archid. Hic autem non habemus superiorem, qui possit inquirere et judicare, ut dicetur: quare vi ipsa cedendum est domino nostro non solum ratione veritatis, sed ratione dubii, si quod esset, ut postea dicetur; et ideo schismatici primo posuerunt manus ad impossibile de jure.

14. Sequitur sexta conclusio, quod ubi dubitatur de justitia metus, cardinales non sunt definitores justitiae metus: et praemitto ad evidentiam, quod idem dicitur dubium, quod potest recipere probationem pro et contra, v. quod ad l. procl. no. licet l. fl.c.de pert. l 1. Item praemitto quod ubi est quaestio de metu, ista causa ex natura sua recipit probationes pro et contra, quia causa per veritatis probationem inquiritur, ut ff. ad turp. l. I, scilicet calumniatoribus, ubi vera, ut propria, fa. ex. de renunc. c. super hoc. Revertor ad conclusionem probandam, quae probatur de facili pluribus causis, alias rationibus. Et primo quia in propria causa cardinales non possunt judicare, ut C. ne quis in sua causa l. I ad hoc quia no. Inno. ex de verb. sign. ex parte in Christo, ubi sic ait: "Si aliquis autem vellet papae crimen objicere, de hoc nullus potest cognoscere." IX. q. 3. facta aliorum, nisi de haeresi XL di. si: papa item si de proprietate ejus agitur vel suis nullus nisi ipse solus cognoscit IX. q. III ne vio. et cap. sequentibus.

Secundo quia sunt suspecti, eo quod deponunt contra ipsum, licet nulliter ar. C. de appo. cas. in pu., nam nil tam est periculosum, quam suspecto judici subjacere, nec est aliquid, quod ita tristissimos soleat sortiri eventus, ut. no. C. jud. apertissime.

Tertio quia nullo jure videbatur hoc eis concedi, et ipsi non habent aliam potestatem quam a jure concessam, ut no. Archi. in c. ubi periculum: et ista est bona argumentatio, non habent enim jurisdictionem, quia non est concessa a jure, ut ff. de offic. praet. l. II.

Quarto probatur, quia in casu dubii ipsi tenentur habere electum pro papa, ut expresse legitur et notatur LXXIX. di. c. si duo forte, et c. si quis pecunia.

Quinto hoc probatur expresse per glo. ord. I, quae dicit quod dubium de justitia metus in papa non habet definitorem, ut notatur in dicta cle. ve. Romani in glo. superius allegata ibi: "Quaeritur quis de justitia metus cognoscet"; et respondet quod ista non sunt adhuc provisa, neque decisa; unde non habemus legem neque instrumentum legis in hoc casu.

15. Sequitur selptima conclusio, quae est quod est quasi impossibile quod cardinalibus existentibus in conclavi, impressio sit notoria: et ad hoc intelligendum, sciendum quod impressio requirit duo extrema, scilicet agens et patiens, et non potest probari impressio, quia probetur circa ultimum extremum, nam cum impressio non sit aliud quam quaedam violentia cum effectu, ita quod non solum sit ibi conatus inferentis, sed metus patientis, ut C. quod metus causa, si per impressionem oiportet quod constet non de extremo solum activo, verum de extremo passivo: constare autem dicitur de aliquo, dum probatur uno modo per generalem evidentiam facti, et hoc modo clamor et congregatio populi potuit dici notoria; alio modo per conjecturas, et conjecturae semper praesupponunt incertum, verisimile tamen, quia in incertis, non certis, locus est conjecturis de verb. ob continuis § cum ita: et hoc modo non potest dici esse notorium, quia hoc magis intellectu percipitur, quam videatur, et quia de facili una conjectura potest removeri per conjecturam contrariam, ut ff. de le. licet imperator ff. de I integ. rest. divis ff. de ri. imp. non solum, sed de uno; et argumenta tunc inquirimus, cum veritatem non novimus ff. de re. naut. non omnis § a barbaris. His ergo praemissis clare patet probatio quaestionis, nam cardinalibus existentibus in conclavi populus, cujus visio et adspectus facit esse notorium qua trepidatione, qua constantia, in quo consensu vel dissensu, in qua opinione essent cardinales, neque videre neque introrsum potuit penetrare; unde impossibile est hoc casu testificari de extremo passivo tanquam notorio propter naturae resistentiam, quia acies visus non penetrat parietes, et ideo qui in domo fuerit introrsus dicitur esse latens, ut ex. de test. c. veniens in fin. et c. de repud. l. consensu § super, et ff. de ve. in spi. l. I § inspiciend.

Secunda ratio talis est. Illud non dicitur notorium, quod probabiliter potest in dubium revocari, seu in quo cadit probatio contrarii ex theorica data per Inno. et alios in c. fi. de coha. cler. et anuli. de offi. de le. c. renuis judicem obtinere. Posset probari, quod cardinales essentialias facturi, et sic non propter metum. Ergo, etc.

Plus dico quod ex suppositis eorum liquet hoc: nam, ut ipsi dicunt, omnis intentio erat reeligendi ipso renuntiante ad cautelam, et hanc electionem fixam habebant in mente. Modo supponamus sine praejudicio veritatis, quod hoc quod destinarunt in crastinum, vocibus populi fecerunt per prius, quam recepissent in mente, certe hoc concesso non potest dici, quod alias non erant facturi respectu, unde ista impressio supposita pro vera, quanquam non sit vera, tamen non est [590] circa consensum in substantia consensus, sed circa quaedam extrinseca, id est, certa concomitativa loci et temporis: unde talis electio non est sine consensu, quia alias erant facturi, licet suo tempore, et non nunc, quod no. ff. de excep. do. apud Celsum, et de re judi. ablatae sunt l. 6.

Tertio probatur praedicta conclusio naturali exemplo: ponamus quod Titius rapit Bertam coram populo, et eam includit in domo, et ibi eam carnaliter cognoscit, certum est quod rapina est notoria, sed non carnalis cognitio, quae fit in occulto, unde cognitio carnalis hoc casu magis dicitur probari ex conjecturis, quam ex aliqua notorietate: licet enim praeambulum, id est, rapina, sit notoria, tamen carnalis cognitio est dubia; quia possibile est, quod cognoscat et non cognoscat ille qui rapuit; notorium autem proprie est quando ipsa veritas facti se ingerit oculis omnium videntium: unde ratio notorii debet reddi per sensum corporis immediate actui, non per dissensum rationis et intgellectus, quia talis ratio est magis judicium, quam testificatio juxta no. per Inno. in simili ext. de testi. c. contra causam.

Quarto hoc probatur ex ipsius animi invisibili qualitate, ut expresse no. ff. de pat. jure gentium § pactorum. Quamvis ergo conatus activus possit esse notorius, tamen animus passivorum quem non videmus, nobis notorius esse non potest.

Quinto hoc probatur ex eorum confessione, nam ipsi praetendunt conscientiam, et ad sacramentum conscientiae confugiunt: tale autem sacramentum quasi purgationis necessario supponit occultum, ut c. de poena indi. qu. via. ant. novo jure. Concludamus ergo finaliter quod conatus impressivi possunt esse notorii, sed non animus praetendentium se impressos: et quia impressio debet transire in subjectum suum, et non constat notorie quod transmittit in ipsum, necessario sequitur quod impossibile est quod impressio sit notoria; tunc autem esset impressio notoria, quando populus caperet cardinales, et ipsos urgeret invitos et notorie reclamantes.

16. Sequitur octava conclusio adhaerens praecedenti, quae est quod cardinales allegantes impressionem notoriam, et suam allegationem volentes fundare per sacramentum proprium, sibi ipsis necessario contradicunt, et hoc probatur pluribus rationibus.

Primo quia confugiens ad sacramentum dicit aliam probationem sibi deficere, ut ff. de jure jurando. Sed allegans notorium, allegat evidentiam rei quasi per seipsum. Ergo est evidenter sibi ipsi contrarium.

Secundo quia allegans notorium allegat probationem probatam ex adspectu vulgi. Sed habens refugium ad juramentum petit se relevari ab onere probandi, ut ff. de jur. jr. eum qui.

Tertio quia probatio de animo hominis est probatio de invisibili et super re obscura, ut no. in c. II de elec. VI in novella fa. de sy. tua nos.

Quarto probatur, quia non apparet aliquod factum notorium dominorum cardinalium, cui possit inhaerere animus meticulosus per modum notorietatis quod apparet, quia de hoc ipsi carent omni teste, et ideo petunt in subsidium credi sibi ipsis. Allegant igitur duo contraria, scilicet tam per alios quam per seipsos non posse probari de metu.

Quinta ratio est, quia illud quod non potest probari nisi per testes singulares, non potest esse notorium, ut c. de testi. jurisjurandi. Sed metus in corde retentus non potest probari nisi singulariter per singulos, qui ita sciunt conscientiam suam, quod non alienam; ut not. Inno. de remi c. super hoc. et bene facit quod no. in c. cum ab uno de rer. jud. lib. VI.

17. Sequitur nona conclusio, quae talis est, quia ex quo cardinales fuerunt in conclavi, illi qui non curant interesse electioni cum duabus partibus dicuntur contemnere et non contemni; et hoc probatur pluribus rationibus. Et primo quia monitus a lege vel ab homine, ut accedat ad certum locum apertum, debet offere se actui et esse diligens et observans, ut ff. de excu. ru. l. scire oportet, et § scire ante 1 resp. et ff. de consti. pec. iterum illa

18. Secunda ratio, quia qui est in conclavi dicitur praesens, sicut, qui est in foro judicii: unde si non interest actui, est in culpa, quae habetur loco latitationis juxta doctrinam Inno. ex. de excess. praela. c. ex litteris.

Tertio probatur quia ille qui est praesens non citandus est, ut no. Jo. Andr. in ea. ult. de elec. li.6, in novella, et praesens est ille qui voce alterius exaudire potest et debet, ut ff. ad Syllan. l. 1 § occisorum.

Quarta ratio est, quia non debet minor pars contemnere majore, ut ff. de pac. rescrip. et in l. cum in eo.

Quinta ratio est, quia cardinales deberent se ingerere, nec exspectare quod noneantur, ut no. in cle. ne Romani in glo. quae incipit: Justum fuit. Primo monitio non est de substantia formae, ut no. in c. cum in Ecclesiis de praebend. di. 6 et in c. quia sicut de elect. et est simul quia non ff. de bon. poss. l. 3 § archi. , ubi sic formaliter ait: "Non, quod postquam duae partes cardinalium in aliquem consenserunt, aliquis cardinalis absens non poterit conqueri de contemptu." Nam omnis exceptio excluditur hoc casu, ut paret in praedicta Decret. licet § 1, et cui denegatur exceptio nulto fortius denegatur actio c. de transac. nec intentio: absentem autem intelligo a loco vel ab actu, ut ff. de non. ob. l. 1, post prin.

19. Sequitur decima conclusio. Videtur quod illi qui recedunt de conclavi infecto negotio absque causa manifesta perdunt jus eligendi et voces accrescunt eligentibus, ita quod jus et actus eli-[591]gendi potest hoc casu totaliter residere penes unum, nedum penes duas partes dominorum: ista propositio probatur formaliter in electionibus papae in cle. ne Romani § porro super verbo: "omnes", ubi glo. finaliter dicit, quod si omnes exirent conclave, debent compelli ad reintrandum conclave, ut in tex., sed si aliquis vel aliqui remanerent in conclavi, in illos vel in illum recideret jus eligendi. Ergo conclusio vera.

Secundo hoc probatur per regulam in jure civili traditam, quae dicit, quod nolentes eligere, se ab electione faciunt alienos, et recidit in volentes ff. de foeder. l. si legat § 1.

Tertio hoc probatur, quia in jure communi melior est conditio utentis, quam uti nolentis ff. coni. dui. Sabin. Sed jus eligendi est deputatum ad usum eligendi. Ergo conclusio vera.

Quarto probatur, quia in istis jkuribus in corporalibus et similibus, saepe illud quod est commune, reputatur proprium, quantum ad ejus usum, ut ff. de neg. gest. qui alienam § finali.

Quinto probatur per id quod expresse no. ex. de. elec. quod sicut, et c. Ecclesia vestra, et notatur per Archi. 65, di. si forte: Ubi dicit secundum Vinc. quod si publicato scrutinio et collatione facta omnes de capitulo recedant, unus solus et singulariter in capitulo remanens eligere poterit; et facit quod notatur per eumdem Archi. 31 di Vicena.

Sequitur undecima conclusio, quod accessio habet locum in electione papae, etiam ex intervallo, nec requirit eumdem contextum. Hoc dico propter dominos cardinales Italicos; quia si electio papae procedere potest a cardinalibus per intervalla actuum et etmporis, et accessio eodem modo, supposito pro casu, quia quantum ad propositum super hoc non oportet insistere, quod domini cardinales Italici omnes, vel aliqui ex eis attestentur super consensu a primordio quod fecerunt talem actum, circa quae si fuisset necessaria, habuisset locum accessio, scilicet regularis, et debet fieri ante scrutinium publicatum, ut in c. Ecclesia 11, no. de elec. et no. e ti. cum expediat in 6, in novella. Item, irregularitas, de qua loquitur cap. indemnitatibus e. ti. quae habet locum in electionibus faciendis suo casu, etiam publicato scrutinio. Ubi requiruntur duo, quod minor pars accedat majori, et quod antequam ad actus divertant extraneos. Tertia est accessio magis irregularis, scilicet in electione papae, et tunc dicit ibi. glo. or. quod etiam postquam domini cardinales diverterunt ad alios actus, et etiam publicato scrutinio, referendo glo. ad tex. possunt cardinales cardinalibus accedere; et de suo discordi voto recedere; qua glo. supposita tanquam vera, apparet quod separatio et intervallum non vitiat in electione papae accessuum. Ex quo sequitur, quod non requiritur idem contextus, nec est necessaria simultas; alioquin actus impertinens vitiaret eumdem, ut c. de testam. cum antiquitas, et ff. de duo. re. duos reos, § duo rei.

Ex hoc sequitur quaedam conclusio, quod electio papae potest fundari ex actibus singularibus dummodo cardinales sint prius congregati ad tractandum de electione e jux. c. in nom. Domini, etc. sibi quis pecunia, quia Spiritus non descendit, nisi super congregatos, ut notatur 63 di. quanto per Archid. Nec tamen ignoro quod Jo(hannes) An(dreae) dicit super dicta glo. in novella: et c. licet in novella, ubi restringit se ad intervallum pendente scrutinio; et ex hoc apparet, quod variavit quia glo. sua loquitur scrutinio publicato, et si est publicatum, ergo non pendet, quia conclusum est in ipso ut in c. publicato de elec. et c. de fide instru. contractus. Hic oportet investigare utrum electio esset apud cardinales, tanquam apud collegium sub civili nomine; an vero sub nomine numeri, quia duae partes numero, non quia collegium; nam si partim ad eos habito reslpectu duntaxat ad numerum sufficiunt consensus etiam non collegiales, sicut dicimus in patronis, ut notatur in dicto c. vicina per Arch. et ad hoc ff. com. pre. receptum: et de secundum Rusti, prae. per fundum. Et potest hoc persuaderi, quia collegium nihil aliud est quam personae, ut notatur in l. sicut; § penult. ff. quod cujusque; de jure enim naturali, quod consideratur in electione summi Pontificis, non videtur requiri ista subtilitas, quod per modum collegii consentiatur. Persuadetur etiam hoc per dictum Innoc. in dicto c. licet, dum dicit: Quocumque modo, etc. Inno. etiam non dicit collegiali vel non collegiali, sed quocumque modo, et dici potest quod aut negotium est inter eos collegialiter discussum aut non. Primo casu sufficiunt singulares consensus, quia amodo incertum est an unus trahit alium ad suam opinionem, necne, argumento eorum quae not. Innoc. ext. de testa. c. Raynaldus; aut negotium electionis non est discussum, nec examinatum per praesens, et tunc non valet electio singularis, quia est nimis indiscreta; cum unus potuisset alium trahere ad sententiam ar. ff. de arbi. si in tres.

20. Sequitur duodecima conclusio, quod in dicta accessione nihil est de substantia formae, et probatur sic. In electione nihil est de substantia formae. Ergo nec in accessione.

Secundo sic. In ista accessione vertitur jus singulare. Ergo contra jus commune ut ff. de leg. jus singulare.
Tertio per ea, quae supra proxime dicta sunt de temporis intervallo.
Quarto per dictum Inno.
Quinto per dictum Spec. et Archid., ut supra.

Sequitur decima tertia conclusio, que talis est, quod vitium impressionis potest purgari per actus spontaneos consecutivos et hoc probatur pluribus rationibus.

Primo, per regulam, quia sublata, turpitudi-[592]nis causa, remanet actus sine macula, ff. de condi. ob turpem et C. quod met. causa l. 11.
Secundo probo per theoricam magistralem, quia ubi est defectus ratione consensus, ibi stante potestate causae efficientis consensus superveniens firmat actum contra nullitatem, ut not. Inno. de offi. dele. prudentium, et Archi. 63, di Salomitane et Cy. c. de 60 gli. l. fi. § necessitatis ad hoc quod notatur Archi. 27 di. quod interrogasti in fi.
Tertio probo, quia actus qui dependet a consensu, licet alias sit nullus, si retineatur potest valere, et valet, ut ex nunc legitur, et notatur C. commu. int. undi. l. 11.
Quarto hoc probatur per id quod notatur ff. qu. statis dare cogu.
Quinto probatur per id quod legitur et no. ff. de offi. praesul. l. observare § si. et no. in l. 1. c. qui pro sua jurisdic. in 4. glo. Non obstat si dicatur quod id, quod est nullum, non potest ratificari, ut notatur ext. de elec. auditis, quia id est verum ubi requiritur certa solemnitas, et illa non intervenit, secus ubi requiritur simplex consensus quia saltem confirmatur, ut ex nunc ex natura tacitae repetitionis actus, ut de le. 1 legata inutiliter, et ff. de mili. te. tribunus § ult., vel quia cessat causa impediens, et supervenit causa confirmans, ut ext. qui talit. vel notatur c. insinuante, et notatur per glo. et Cy. c. de nup. si contra. Et dicere quod actus consecutivi laborant eodem morbo, istud est falsum quia causa morbi per consensum purgatur, ut dicta l. si ob turpem.

Nec dicat aliquis esse differentiam inter actus electivos, et alios, ubi non requiritur forma; quia consensus omnia potest, non obstante, quod notatur in c. quod sicut de elec. per Jo(annem) An(dreae) post Inn., ubi dicit quod sequens consensus eligentium non purgat vitium, quin intrusus cedere teneatur, cum ingressus fuerit vitiosus, et intrusus fuerit dolosus, quia hoc est verum in inferioribus praelatis, in quibus electores non possunt purgare vitium, secus in papa, quia cardinales possunt omne vitium exstinguere, et quantumlibet etiam criminosum creare in papam; nec certe ipsi de hoc dubitarunt secundum eorum confictum thema, dum inter se dixerunt se iterato electuros dominum nostrum pro evitando schismate; constat enim quod quicquid libet licet cardinalibus in electione summi Pontificis. Casus etiam ille secundum Innocentii et Joannis Andreae nihil ad propositum, quia loquitur de per suum dolum intruso, et de inhabilitato subjecto cum perpetua causa inhabilitationis, inhabilitatione perseverante. Ubi ergo quis non dolosus, sed in bona conscientia, maxime orta ex clara assertione dominorum, ille talis non est subjectum inhabile; unde patet quod Innocentius et Joannes Andreas loquuntur de doloso tantum. Facit quod notatur in sci. de suspectis tu § de suspectis de in litem jurando in actionibus.

21. Quartadecima conclusio est, quod vitium impressionis potest purgari per actus non consecutivos ex vi in essentia consensus:

Et hoc probatur quia tales actus sunt praecise liberi, quos quis facit ex se, non ex impulsu fac. ff. de mino. denique § 1 et § scio.
Secunto, quia sufficit qualitercumque consensus declaretur, ut ff. de divor. l. fi.
Tertio, quia voluntas et consensus declaratur ex quolibet actu etiam minus sollemni ff. de re. eorum l. si.
Quarto probatur per id quod dicitur de recepto ad osculum, quod eo ipso consensit in praelatum, ut notatur in c. II de elec. li. VI. et in novella.

Sequitur decima quinta conclusio, quia dicebam quod c. si quis pecunia intelligebatur in electione oppressiva vel impressiva, dum tamen impressio in actu electionis sit notoria active et passive: et si non est notoria active et passive non habet locum illud c. praesertim quoad potestatem cardinalibus concessam. Totum enim illud c. loquitur supposito eodem themate. Et ideo ubi cessat qualiscumque particula illius capituli, cessat tota lex subdistincta debet intelligi supposito eodem themate, ita quod non convenit fini neque convenit principio et e contra, ut ff. de jur. Et praemitto pro intellectu vocabulorum, quod oppressio ut plurimum significat vim absolutam, et est de corpore in corpus, sicut opprimitur quae invita patitur, ut Lucretia ff. de adul. vim passam, ff. de postul. l. I § si quis di. VI post domum. Et si de possibili esset quod in electione caderet vis absoluta, non est dubium quod non valeret electio, quia vis absoluta non inclusit consensum, ex de. baptis. c. majores. Sed Joannes Andreas tenet quod vis absoluta non cadit in actu verbi, ut ipse no. ext. quod me. ca. c. sacris, et ext. de jur. jur. c. verum, in quibus locis expresse dicit quod in emissione solius verbi non potest coactio absoluta intervenire, debuit allegare, l. cum proponas cum suo glo., c. de haeredi in sci., et ff. de quibus l. I. § quorum fidem: tamen secundum rei veritatem, tanta potest esse oppressio in emissione verbi, puta si impatiens torturae exprimat verbum torturae pressura, sicut fistula, quod talis actus magis accedit coactioni absolute, quam in evidenti consensu, ut dicto § quoi. Et ideo qui confitetur in tormento non consentit: facit c. de ap. si quis provocation. ff. l II Impressio vero proprie significat actum violentiae transeuntis in passuum; et ista qualitas, prout est in patiente, appellatur metus, id est, mentem tenens, seu mentis tenor. Si igitur domini cardinales caperentur per cappas, vel unus ex numero necessario, et urgerentur ad eligendum vel inthronizandum, quia ab isto actu consensus omnino est remotus, talis actus oppressivus non posset ratificari, ut ex retro; non tamen esset prohibitum cardinalibus, quibus nihil est prohibitum praeter haeresim, in hoc actu uti suo [593] jure et sua potestate in eodem subjecto; quia in eorum potestate et arbitrio est facere omne subjectum capax, praeterquam si quis esse pertinax haereticus ut no. in dicto c. licet in novella, et in multis aliis locis. Si vero non est oppressio proprie loquendo, sed metus, qui includit voluntatem (et suppono quod metus cadat in constantem) tamen si ex aperta natura facti non liquet mentis tenor, licet extrinsecae causae praesumendi metum interveniant; quia tamen omnis praesumptio hominis requirit disputationem fieri, ut notatur c. de proba. praesup. sive possidetis, et in tanto negotio non habeamus praesidem, necesse est simulare, quia hoc sibi Deus reservavit, ut in c. ult. LXXIX di., et ideo domini cardinales non possunt hoc casu tanquam ex nulla electione ad aliam procedere, quia quando de nullitate non potest liquere, nec discuti, illud quod etiam est nullum, habetur pro aliquo de ma. testo. qui habebat § si. o.

Secundo hoc probatur per glo. ord. in dicto c. si quis pecunia, et c. si duo fort.

Tertio hoc probatur, quia esset inconveniens dare cardinalibus voluntatem delinquendi, et quandocumque vellent ponere mundum in schismate, ff. ad carbo. l. I, § sed et si quis v. nam. si aliter.

Quarto probatur, quia non debet conferri in potestate adversarii mei quod metum habet, fac. si. de jur. o. jud., ff. idem cum eodem § 1 et ibi notatur.

Quinto, quia omnis casus, etiam latae sententiae, in dubio indiget declaratione, ut ff. de jur. fisci. ejus qui delatorem, et in c. pro humani de homic. li. VI, et quandocumque jus dependet ex alio praeambulo, id praeambulum probandum est per praesens ff. de quaest. l. I. § si quis dicatur, ff. de silla. in cognitione c. de advo. diu jud. l. I, et ex hoc venio ad sequentem conclusionem.

22. Sequitur decima sexta conclusio, quae talis est quod ubi impressio non est notoria active et passive, impossibile est quod post primam electionem fiat secunda electio de alio subjecto, et hoc probatur pluribus rationibus.

Primo, quia non constat de vacatione, nec enim sufficit, si aliqui cardinales dicant constare sibi, quod debet constare generaliter, et quia eis non debet credi, et quia non dicunt verum. Nam per dicta et facta eorum apparet contrarium. Arguo ergo sic. Ignorans causam, non potest producere effectum, qui ex illa causa principaliter oritur, ff. de codi. et de. multum interest. Sed cardinales necessario ignorant causam , ut probabo. Ergo innovare non possunt. Probo minorem, quia nisi omnes qui sunt de substantia electionis sciant vacationem, non potest fieri electio, sed a hanc scientiam non potest perveniri, nisi unus sciat animum alterius, qualis retro fuerit, utrum spontaneus necne. Sed illud est impossibile scire, cum actus exteriores iudicaverunt consensum; ex de rescrip c. ab exco., et quod expresse no. ff. de pat. juris gen. § praetor. ff. de haeredi. insti. si pr. fa. Titium.

Secundo quia antequam primus electus removeatur ab actu, debet esse liquida causa quare removeatur. Sed hic non est liquida, quia falsa, lec liquide potest sine judice constare, ut c. de compesc. l. fi. Ergo apparet quod electio antipapae fuit nulla.

Tertio hoc patet, quia in themate praesupponitur, quod electio de secundo est schismatica, id est, propter schisma vitandum, etc. ut patet in themate domini Jacobi, et est in perniciem animarum, sicut etiam apparet per effectum, unde qualis fuerit secunda electio, ipsa natura docet.

Quarto hoc probatur per id quod no. Archid. LXI. di studii.

Quinto probatur quia dominus noster Urbanus est Apostolicus. Ergo alius est nullus. Cum veritate loquor, et ideo reverenter loqui non possum VII. q. 1. factus est Cornelius et c. ser.

23. Sequitur XVII conclusio quod in dubio patendum est primo investito de Pontificatura, et hoc probo pluribus rationibus.

. Primo quia praesumitur pro eo, qui praesens habet titulum et possessionem ff. de public. sin. aut § si duobus , praesertim ab habentibus potestatem et auctoritatem ff. de noxa et generaliter ff. de jure jurand., possessori sufficit praesumptiva justificatio, c. ne ux. per ma. ob maritorum C. de privil. fisci, l. I inst. de interd. § commodum.

Secundo hoc probatur per regulam generalem quae dicit quod prior tempore, potior est in jure; imo in juribus, quae non possunt esse nisi apud unum in solidum, secundus in tempore non dicitur secundus, sed generis nullius, et primus non tam potior quam solus invenitur ff. qui po. in pig. ha. l. II. justi. de cura § interdum un. q. I. factus est Cornelius et c. nonaticunis.

Tertio hoc probatur, quia praerogativam habet, qui prior invenitur nedum tempore, sed in ordine scripturae ff. de usufr. quoti. ff. de al. ser. l. I. ff. de hae. insti. qui solvendo non erat servum primo loco.

Quarto probatur, quia quoties plures veniunt ad conflictum, pro eo judicandum est, pro quo facit prima praesumptio de le. II. si quis servum § certam et C. de edit. di. adri. l. I. C. qui po. insig. h. l. assiduus.

Quinto hoc probatur quia in papa talis datur regula: dubius papa est verus papa, nam electio duarum partium habetur pro definitiva sententia, tamen post ipsam non spectetur alia, ut eleganter dicit tex. in dicto c. licet de vitanda in si., et sententia pro veritate habetur, praesertim sententia tanti collegii. Dico de sententia prima, quia per ipsam fuit functus officio suo juxta notata per Inno. de offi. dete. c. in litteris: unde quidquid potest operari in inferioribus solemnis et diffinitiva confirmati, hoc et amplius valde [594] operatur in persona dominourm partim electiva collatio, provisio, dispositio seu electio, ita quod statim transit in rem judicatam, quia quod nihil expectat post se, illud necessario est terminus motus et principium quietis, ut C. de fra. et lis. exterminatio et ff. de arbi. quale ff. § ff.

24. Sequitur XVIII conclusio, quod cardinales non possunt testificari contra litteras quas miserunt ad principes mundi, et hoc sic probatur. Contra sigillum suum authenticum non potest quis testificari, ut ff. de off. flis. eos. II. resp. Ergo domini cardinales non possunt testificari contra suas litteras sigillatas, et maxime sigillatas per omnes dominos cardinales.

Secundo sic. Aut litterae fuerunt verae aut falsae; si si verae, habeo propositum; si falsae (quod absit a rerum matura in tam inclytis dominis) crimen primo loco commissum totam fidem derogaret in posterum, ut ex. de testi. c. testimon. c. nec video, nec credo quod per aliquem metum mundi cardinales scriberent falsum, nec quod princeps tenebrarum harum super tantos et tantas personas tantam potestatem haberet, quod posset imponere tantam tunc in sinceritate maculam.

Tertio hoc probatur quia ibi nulla intervenit veritas: quomodo enim possumus credere instabili, qui sibi ipsi non credit? ut no. ex de testi. co.c.praeterea. Nam etiam non falsum dictum varietas reddit incredibile, et nullius valoris, ut ff. de testi. qui falsa facit, quod notatur extra. de testi. c. cum causam in ult. glo. et dicta l. eos. § imprudentiam.

Quarto probatur ex dicto Innoc. quia cogitur quis perseverare in eo quod semel confessus est, ut no. Inn. ex. de elec. c. per inquisitionem, et ex. de confess. c. cum super, id enim, quod apud principes publicatum est corrigi non potest, praesertim ex magno temporis intervallo, ut l. rura, et ibi no. C. de omni. ag. deser. li. II, cum certum factum sit notorium, ut C. de testam. causam.

Quinto et ultimo probatur per textum expressum C. de non. prin. pec. l. generaliter in si. et ex. de proba. c. per tuas; imo tanta est virtus confessionis, quod per eam probatur contra praesumptionem juris et de jure, ut lc. et no. in auth. de aequali do. § illud et per Cyn. in auth. sed jam necesse, C. de dona. an. nupt. et fa. c. de fide. ist. si adversarius, et ff. de adul. si maritus § si negaverint in glo. ibi, etc. et ratio etc. et ff. de aedili. edit. quaero § fi. et quia tollenda est materia vaga communis, ut ff. de ind. si quis intention. et no. in c. indemnitatibus de elec. li. VI in novella.

25. Sequitur decima nona conclusio, quod conspirator repellitur a testimonio, et multo fortius conflictor et detractor in omni foro tam poenitentiali quam causarum, et hoc probo pluribus rationibus et primo: quia isti conspiratores reputant se offensos, et offensus libenter vindicat se, et injuste, ut no. Inno. ex. de rescrip. quia nulli, facit. quod no. ff. de arbitrio licet.

Secundo probatur, quia conspirator facit se adversarium. Ergo repellitur a testimonio, sicut instigator ff. de infami ob haec verba ff. de verb. fori de off. perf. sign. VI l. I § cum.

Tertio probatur, nam qui vult alicui conferre, ille est capitalis inimicus de excu. tu. l. propter ea l. a. elect. § dat remissionem C. de testi. ant. si dicatur. Ergo non debet ei credi ff. de testi. l. III. cum infinitis similibus.

Quarto probatur, quia omnis conspiratio praesumiter facta contra innocentem, et vere ut ita diximus monopolium et condictum, vel conjuratio, ut no. Archi XXIII. di. illud et ibidem no. Archi. quod minus creditur conspiratori quam excommunicato propter malam intentionem.

Quinto probatur, quia dicto vel judicio partialium credendum non est, ut ff. C. de assess. l. fi. in fi. et ff. de jur. o. sol. praetoris. Sed notorium est quod isti cardinales sunt partiales et divisi, quapropter non debet eis credi nec ad plenam, nec semiplenam probationem, nec certe ad ullum minimum indicium, ut ff. de cons. l. I. § quae sunt, et ibi redditur ratio manifesta et plurimae concordantiae ponuntur in glo.

Sequitur vigesima conclusio responsalis formaliter ad quaesita, in qua dicebam, quod dominus noster Urbanus etiam secundum confictum thema est verus Apostolicus et vicarius Jesu Christi. Hanc autem conclusionem quasi sub epilogatione praedictorum multis rationibus confirmabo, arguendo ex ipsis actibus: et per ordinem primo ex actibus electivis, secundo ex consentivis, etrtio ex perstantibus et impetravis, deinde ex testificavis, quibus lux eritatis assistit, eo quod ipsis testificavis omnia consonant, tam actus celebrari per prius, quam per posterius, id est, naturae hujusmodi negotii bene conveniunt, ut ff. de testi. ob. carmen. § si testes I., dum dicit: "Credendum est quod naturae negotii convenit, et quod inimicitiae aut gratiae suspicione caret, confirmabitque judex motum animi sui ex argumentis et testimoniis, et quae rei aptiora et vero proximiora esse comperiet."

26. Redeo ad primos actus, scilicet electivos, et quod dominus noster sit verus papa etiam cum praetensa suppositione tumultus, sic ostendo. Electus in papam a dominis cardinalibus concorditer et canonice, quanquam obstrepente populari, seu militari tumultu, est verus Apostolicus LXXIX. di. c. si quis pecunia, a contrario sensu illius dictione exclusive, sive ex quo contrario sensu, tanquam ex casu legis est licitum arguere, ut ff. de testa. q. test. § muliter cum si. Sed dominus noster fuit electus concorditer et canonice, ut probabo. Ergo exterior tumultus nihil obfuit electioni, quia ex uno separatorum non infertur ad aliud C. de dona. inter vir. et uxor. si maritus in fi. et ff. de mino. pap. exuli., et ff. fa. habetur iis consequenter. § I., et C. de testa., non id certo modo, quod fuerit electus concorditer concordia [595] verbali, illud praesupponitur in puncto; sed ex concordia verbali praesumitur concordia mentalis, ff. de usuf. let. alii. et ff. de suppelle l. Labeo: nam sententia in sono vocis auditur, et quod sonat exterius, sonat interius [Augustinus] X de Civi. Dei c. 13, et sicut praesumitur scriptura vera, ita etiam et vivae vocis actum prolatum, ut C. de fide instru. in exercendi et C. de probat. cum precibus tuis, ibi dum dicit: "Probare te oportet contra voluntatem tuam, etc." Et quid plura, nedum verum praesumitur, sed etiam quod animus fuerit remotus ab actis est valde difficile probare, ut ex. de spon. tua nos, ibi dum dicit "Quod ille nec proposuit nec consentit qualiter tibi constiterit, non videmus". Apparet igitur quod substantialitas, id est, consensus praesumitur adesse; facit ff. de verbor. ob sci. et quod not. ff. de pac. Jur. gen. § et quod no. Inno. ex. de eo, qui fur. ordi. c. innotuit: sed ex concordia et communi consensu apparet quod canonica est electio. Ergo conclusio vera; et confirmatur per dictum Bartholi ff. de app. si constat, ubi sic ait: "Notatur ex hac lege, quod vox populi est invalida, nec sufficit ad electionem faciendam, nisi debita solemnitas servetur, ut Extra. de elec. c. II." Apparet ergo quod si debita solemnitas servetur, clamor populi non curatur.

Secundo, sic. Considerandum est quod in homine ratio quandoque animadvertit sulum et duntaxat ad conservationem subjecti corporalis, sicut etiam pecora faciunt; quandoque vero altius ascendunt, et non tantum curat praeservare caducum subjectum, quantum curat ponderare utile et honestum: utile dico publice utile, circa quod charitas propensior esse debet, ut ff. quod met. cau. isti. quidem, et ff. de cap. et post li. I en. l. post liminium § filius. Hoc ergo praemisso sic arguo. Possibile posito in esse, nullum sequitur impossibile, vel contrarium de necessitate, ut ex. de testi. c. cum tu fili. .Sed possibile est quod voces populi, et quicumque tumultus exterior mentem cardinalium non absorbuit a propria et natura libertate animi, quae si fortiter resistit, cogi non potest. 6. di. se pensandum. Ergo conclusio vera, de possibili. Sed dato possibili, illa pars contradictionis praevalet, quae magis congruit animo ratione cernenti, id est, bono et gravi viro, ut dicta l. ob carmen. § si testes, quae lex sic describit bonum innocentem, ff. fa. her. certe § mala. Quis autem innocens faceret tot elusiones, et consecutione fallacitatum decipiendo animas, et faciendo homines idololatores? nemo certe tam impius praesumendus est. Cum igitur non debeamus, nec possimus praesumere quod domini cardinales animas fidelium voluerint sub aliqua dissimulatione decipere, ideo merito concludendum est quod de intrinseco eorum judicio tales eorum actus vere et non simulate processerunt.

27. Tertio, sic. Quod clamor ab extra locum conclavis inducat metum cardinalibus existentibus solis in firmato conclavi, nullo modo potest constare certa et necessaria probatione, cum ei visus non attestetur: nam ut eleganter ait Dinus in l. ii § penult. de aqua plu. ar. ad probandum verum hominis actum requiritur visus, et idem notat. Cyn. C. de testa. si non speciali, et probatur C. de testi. testium, et ff. de testa. quae ista. Unde metus hoc casu non potest probari nisi praesumptive, sed talis praesumptio de facili tollitur per alias praesumptiones, ut eleganter no. Inno. extra de eo, qui furorem suscepit c. innotuit. in fi., ubi dicit: "Contra hoas probationes, quae procedunt ex praesumptione tamen facile admittitur in contrarium probatio." Et certe hoc casu non debet praesumi metus, quia ex qualitate personarum praesumendi sunt motus animorum unde animi virorum fortium verba non timent, sicut naturaliter exprimere facit, ff. ad le. Tull. pecul. famosi. et C. si quis impera. male dix. l. I., ibi dum dicit, "Ex personis hominum dicta pensamus." Amplius sciendum est quod metus non vitiat, nisi intercesserit per praesens; nam nullum vitium quod respiciat originem, actum vitiat, nisi praecedat, ita quod habeat se ad actum per modum causae impedientis, ut notat Archid. de exco 63. di. c. nullius facit ext. de cli. ex ministrante proposuit. Cum ergo hic non appareat, nec sit verum , nec possit apparere, quod metus praecesserit electionem domini nostri Urbani, manifestum est quod nec praesumptive nec quoquomodo contra dictam electionem infertur, ut C. de proba. matrem tuam et ff. de negoc. gest. cum actum.

28. Quarto sic. Praesupponamus quod habeamus loco judicis ipsam naturalem justitiam, ut ff. de execu. tu. scire oportet. § sufficit, nonne per naturalem justitiam credendum est, quod domini cardinales non fuerint naturae fragilis et caducae? Certe sic propter eorum dignitatem, auctoritatem, et expertam animositatem in rebus mundi; talis enim praesumitur quisquis esse, qualis esse consuevit, ff. de re mili. non omnes § a barbaris, et ff. como argentum. Si ergo cardinales praesumentur tales quales esse debent viri sapientes, non effeminati, sed viri dico ab omni vilitate alieni, quod dicit doctor egregius Augustinus IX. de Civ. Dei, c. IV. formaliter in haec verba dicit: "Haec Stoicis placuisse quod cum visa, quae appellat fantasias, nec in potestate esse, utrum et quando incidant animo, cum veniunt ex terribilibus et formidabilibus rebus, necesse est sapienter animum moveant, ita ut paulisper vel pavescant metu, vel tristitia contrahantur, tanquam iis passionibus praevenientibus mentem et rationis officium, nec ideo tamen in mente ferri opinionem mali; nec approbari ita eique consentiri, hoc enim voluit esse in potestate iis, qui interesse censent inter animum sapientis et stulti, quod stulti animus eisdem passionibus cedit, atque accommodat assen-[596]sum; sapientis autem, quamvis eas necessitate patiatur, retinet tamen de iis quae appetere vel fugere rationabiliter debet, veram et stabilem, et inconcussam mente sententiam". Haec ille. Sapientis igitur animus praesumitur inconcussus, et ex terribilibus et informidabilibus viribus verborum non propterea recidisse a propria libertate: et ista auctoritas B. Augustini est multum ponderanda a quolibet viro sapiente, qui non dependeat in alterutram partem, sed ponderet solam justitiam et rationem naturalem.

29. Quinto sic. Ponderanda sunt circa istam electionem tria, scilicet electio, expressio animi, et ratio electionis. Electio fuit expressa, iterum expressio animi de corde intrinsece proprio motu prosiliens, et ratio electionis justificativa; tunc arguo sic. Ex ratione praesumitur animus, enuntiatur autem ratio per quia, vel aequipollens, ut notatur de. acqui. pos. si is quae animo, sed domin. Urbanus fuit electus, quia vir bonus, quia notus, quia practicus. Causae istiae sunt attendendae; nam l. cavetur in simili, quod donari potest filio ut extraneo, et militi ut pagano, et e contrario, prout meruerit quisque et prout denominatur, accipitur hinc inde, interdum ut homo sub conceptu generis generalissimi, quia homo, interdum quia filius, interdum quia amicus, ut ff. de pac. l. sicut. § si pactus si ff. de castgre. pe. si forte C. de colla. si donat. C. de inoffi. test. ant. unde etsi personas; in respectivis enim potius attenditur respectus quam natura, ut ff. de adop. si pat. § qui duos, ff. de vul. sub l. si plures § in arrogato, ff. de jure dot. prophetia. Si ergo ex ratione praesumitur animus: item si in respectu variatur effectus: item si ex modo ponderatur affectus, quid dici potest in electione praesenti, ubi omnia correspondent animi veritati? Quaero enim, et interrogo, et mihi opto responderi ad illuminandam conscientiam meam; quare dixerunt omnes domini cardinales, duobus exceptis, licet hoc Ultramontani negent contra veritatem: "Eligimus ea intentione ut sit papa?" aut enim occurrit animo cardinalium tunc aliqua juris consideratio, aut non: si sic, interrogo: queonam juris consideratio eorum occurrit animo? Si non, locuti fuissent tanquam fatui, sicut dicebat Placen. C. de peti. he. cogi,. et certe non fuerunt fatui, nisi Spiritus sanctus infatuasset humanum superbiam, sicut multoties facit, ut no. in c. I. de renunt. li. 6. in novella; et tali casu dato, talis electio fuisset inspirativa, si autem non supponatur infatuatio, dicta electio fuit pro certo valitura, quia sic verbum sonat, ut ff. judi. sol. judicatum solvi stipul., et confirmatur conscientia mea in hac opinione, quia haec verba: "Ea intentione, etc." Cardinales dixerunt per se et ex se, sicut ille, qui a seipso exigit, ut ff. de neg. ges. divortio, et l. si pup. § ult. Hoc enim voluntarium fuit dicere, nemo impellebat; sed fecerunt sicut scriptum est: "Loqui non audeo, et tacere non possum." Nam de ipso electo non audebant loqui, tamen in ipsa erant ita firmiter considerativi et volitivi, quod tacere non poterant; nam verbum conceptum tenere quis poterit? Certe nemo. Quod autem non auderent, apparet, quia non fuerunt ausi publicare, usque in crastinum de post facto. Ex hoc hamque amor perpenditur, et consensus, qui sub silentio transibant, ne pareret offendiculum, ut insti. de pup. substi. post. pr. Dicitur de pubillo cui fit secreta substitutio, ne in publicum procedens, sit ejus mortis captio.

30. Concludo igitur, saltem conscientiae meae, quia ab hac cogitatione conscientia mea purificari non potest, quia in hac electione qualitercumque occasionata fuit, pondus voluntatis et amoris fuit ratio considerantis collegii, non necessitatis titubantis seu territi, fuit per se ipsa mota voluntas, nec ponderavit praetensum conatum ab extrinsecis, sed intrinsecus lucis mentis apparuit actus iste electivus sub specie boni. Porro similitudo boni afficit intellectum ad consentiendum ei, quod puta, bonum, nemo enim naturaliter odit bonum, sed diligit, et ut ait doctor egregius Ambrosius in libro Psalmorum, super illum psalmum: "Vide quoniam praecepta tua dilexi, Domine," nemo potest nolle quod amat. Et si dicatur, sicut dicit quidam, qui se reputabat sapientem sapientissimum, cujus sapientiae non sit finis, et tamen nescit potestatem Dei, et altitudinem mentis ejus, et quod ipse fabricat mentes hominum, et quod omnis qui reputat se scire, indiget in cerebro reformari, quoniam ille illustris philosophus dicebat, "Hoc unum scio, quod nescio," videlicet quod ista verba non operantur plus quam confessio; respondeat, quaeso, contractus sit metus, subsequitur confessio, imo materiae voluntatis expressio sponte: nonne iste actus habet roboris firmitatem ex accedente consensu? nonne habet pro bonis claritatem ex confessionis legitimo actu? Certe non credo esse aliquem hominem tantae dementiae, qui posset hoc diffiteri, nisi neget principia naturae, puper quibus fundatur dicta l. si ob turpem ff. de condit. ob turpem causam; nam juris contractus ibi non fuit positivus, sed naturalis.

31. Sexta ratio, ex themate domini Jacobi sumpta, quod praesupponit tacitum consensum, sed nullum tacitum violentum; nam quilibet experitur in mente sua, quod tacite non vult nisi quod placet, quia nihil movet mentem intrinsecus motione finali et perfectiva, nisi amatum et desideratum, et hoc praesumitur actuum solemnitate, ut eleganter no. Inno. ext. de regular. c. vidua, et Archi 27. di. c. quod interrogasti.

Septima ratio, quia metus non vitiat, nisi sit principalis causa ad Ecclesiam obtinendam, ut not. Innoc et Jo. Andr. c. quod sicut de elect. Ergo ubi non est principalis causa, sed aliud pro finali causa, talis metus non inficit titulum electivum. Sed in casu nostro conatus impressionis non imperavit ad actum electionis, sed fuerunt aliae rationes, et moventes, et conscientialiter urgentes, et [597] expresse per modum finalis et verae causae. Nihil ergo obfuit injuria conatus, qui non fuit per mentes eligentium ponderatus, maxime quod causa finali quae semper praevalet causae impulsivae. Item causa proxima sicut est naturaliter se habens ad actum praevalet remotae, quae distat ab actu, ut notatur fl. re amo. si mulier.

Sequitur octava ratio, quae fundatur saltem super coronatione, nam certum est quod solemnitas coronationis supponit pro aliquo, non pro nihilo. Ergo saltem supponit pro investitura, sed investitura si quidem sit post electionem, per eum, ad quem spectat confirmare, habetur loco confirmationis: si vero nulla praecedit electio vel titulus, dat ex se titulum et habet vim collationis, dummodo investiens potestatem habeat conferendi, ut formaliter not. Compost. et Jo. Andr. in c. transmissam de elect. Sed cardinales habent potestatem conferendi Pontificatum. Ergo conclusio vera; nam creatio papae spectat ad cardinales non solum per formam electionis, sed etiam provisionis, quia papam facit cardinalium consensus, non modus, ut clare probatum est in superioribus, et maxime ex dicto Innoc. qui dic, quocumque modo huic accedit, quod qui facit aliquod, facit quidquid illud concernit, et validat quod ad eum eadem auctoritate et potestate pertinet; nam semper viam facit intellectus ad finem adipiscendum, extra de concessi. p. c. proposuit. ff. de re judi. quid consulebant, et quod notatur per Archid. LXIII di. in synodo: et sufficit semel voluisse VIII. q. I. dilectissimi per Archi. et in commutabilis istius actus substantia et veritas negari non potgest: facit quod not. Archid LX di c. sicut. Nec potest responderi, et mussitat et quicumque vult, quantum vult mussitare. Unde tex. dicit quod dies coronationis est dies ortus imperii. C. de fer. l. fi. Unde si electores Alamanni venirent Romam, et sine alia electione facerent per habentes potestatem coronandi imperatorem in sede sua in hac sanctissima Urbe, non est dubium quod imperator esset, quia nec actus, nec consensus deesset. Unum potest dici, quod talis actus sumit circuitum; sed hoc non nocet, ut fi. de condi. inde. Dominus test

32. Sequitur nona ratio, quia dominus S. Eustachii dicit quod fuit coronatus solemniter sine strepitu et tumultu: illud thema est approbatum per Ultramontanos. Tunc ergo si solemniter, ergo perfecte et juste et legitime; ut not. fi. de testa l. I. si ergo perfecte. Ergo constat ex omnibus suis partibus, ut ff. de ori. jur. l. I. Et si ipsi dicant quod non habuerunt intentionem, fatuum est hoc dicere, salva eorum reverentia, ubi habuerunt in contrarium perfectionem: nam per operationem, et etiam sinon habuerunt, debuerunt habere; et actus hujusmodi non aestimantur, secundum considerationem temerariam, sed innatam eis virtutem, et datam auctoritatem a lege, ut ff. de le. I. nemo potest, et no. ff. de acq. haer. qui se pupillum; et facit ext. de spon. c. ex litteris.

Sequitur decima ratio: ex natura fictionis translativae, quae consensum retro transmittit, et inferius infundit in superius: hoc enim facit rati-habitio iterum et quidquid implet actus retro gestum, ut C. de rerum permu. ex placito, et ff. de nova. si ita §si. cum l. se. ff. de jur. si vendidero. § si Titius C. damate. l. fi. et ab extremo convalidatur principium potestate fictionis translativae, ut ff. de cap. et post in bello. § codicilli. Sed non est dubium quod actus consecutivi fuerunt sui principii impletivi.

Sequitur undecima ratio ex natura executionis, unde quod nudum est executione formatur, et sumit effectum, ut ff. de pac. divisionis placitum. Et si dicatur, electio nulla non convalescit; respondeo verum est ex eisdem suppositis, sed ex novis suppositis potest convalescere sicut matrimonium, quia utrobique voluntas est domina, et quidquid libet licet in electione papae, facit C. de ne. servis. l. III, et C. coram dele. l II in fi., et facit quod not. Archi. in dicto c. quod interrogasti XXVII. di. in fi., cum enim a causa efficiente non removetur auctoritas, nec a subjecto removetur acceptabilitas consensus etiam id quod nullum erat ratificare potest. Facit quod no. ff. de le. I. tal. scriptura.

33. Sequitur duodecima ratio. Ponamus quod quaedam electio pertinet ad Titium, et quod ille elegit terrore vel imbecillitate cerebri, postea ex certa scientia prosequitur actum electivum: certe nulli dubium est, quod talis prosecutio est actus vivificatio, et est sicut anima, quae advenit corpori organico. Et facit quod no. in simili ff. si c. pe. si a furioso.

Sequitur tertiadecima ratio ex natura supremae potentiae dominorum in subjectum, quod eligunt; nam quod volunt efficiunt, etiamsi electus esset excommunicatus, vel notorius concubinarius, vel notorius homicida, quia cathedra Apostolica aut sanctum facit aut sanctum recipit, et per hoc non est dubium, quod cardinales possunt purgare omne vitium, excepto vitio haeretici pertinacis; et tamen de hoc itio haeretici pertinacis, si est occultum, non debet credi cardinalibus: sed si communis opinio esset quod electus laboraret tanta labe, esset casus Concilii tantum, ut notatur LXXIX. di. c. si duo forte, et XXII. dl. qua traditione, et ibi datur regula in papa, quod non tenetur ad Concilium convocandum nisi in casibus expressis in jure, ubi de fide agitur, ut le. et notatur XIX di. Anastasius: hoc enim solo casu Concilium potest judicare de papa, quia de fide; Catholica enim Ecclesia proprie est universalis Ecclesia, et in hac residet illa navicula Petri, quae non potest omnino submergi, licet fluctibus saepissime et validissime perturbetur; quia Ecclesia militans non esset bonus miles nisi oporteret eam agitari frequenter, quia sine hoste marcesceret et virtus tabesceret inexperta.

34. Sequitur decima quarta ratio ex perseverantia, quae ratio probatur exe. q. cle. ult. no. c. [598] insinuante ff. de re. jur. quidquid. colore ff. de divor. l. II. quam. Perseverantes praesumuntur voluntarii, et dicuntur perseverare, qui non contradicunt confestim ut ff. rem. ra. ha. quo. § 1 et ff. ad Macedo. si filius, vel inira triduum C. de erro. ad no. l. I C. de judic. l. penult. l. decem dies C. de appell. aut hodie; vel si quaeramus magis longum spatium infra sexaginta ff. de edil. edic. quod si nolit § fi. et c. de tempo. appl. l I. Et si dicatur quod non audebant contradicere, respondetur quod sicut in secreto conspiraverunt, ita animo eorum protestari potuerunt solemniter, et nolle protestari habet significationem super consensum, ut l. de pupillo § si quis ipsi praetori, ff. de no. op. nunc., et C. de his. qui per me ind. non app. l. II. cum similibus.

Sequitur decima quinta ratio, quia non reperitur jure cautum, quod postquam cardinales coronaverunt solemniter, possint coronam in dubium revocare, de inthronizatione reperitur, quia facilius quis inthronizatur quam coronatur, nam potest quis inthronizari per vim absolutam, sed coronari non potest per vim absolutam, quia coronatio habet in se multas solemnitates, et unusquisque cardinalis ibi aliquid operatur et loquitur, et secundum dicta superius non cadit in actu verbi violentia simpliciter absoluta. Si ergo cardinales hoc dicant, quod possunt aliquid objicere post coronationem, vel hoc in dubium revocare, et quod ipsi sint tantae auctoritatis; oportet quod ad hoc adducant sacros canones, eis permittentes hoc: sed nunquam hoc invenient canonibus tantum, quod corona possit auferri de capite coronati per ipsos, nisi ut superius est expressum propter errorem fidei, in quo papa esset pertinax et incorrigibilis.

35. Sequitur decima sexta ratio, quia unusquisque cardinalis de altero putabat quod elegisset vere consentiendo; et sibi invicem consenserunt (loquor secundum eorum thema confictum) et tunc dico quod per actus quasi traditionis contulerunt Pontificaturam sicut transfertur dominium arg. ff. condi. ob causam l. 3 § subtilius non ob. c. 1, de re. jur. l. 6, quia traditio includit institutionem canonicam, ubi non requiritur certa forma, sed sufficit solus consensus; et facit quod no. ff. sic. pe. cum fundus § servus tuus imprudens, et l. ejus qui in provincia, et ff. de offi. procu. cesa. l. 1.

Sequitur decima septima ratio, de concessione et consolidatione, quia licet accedere, ut no. in c. indemnitatibus, et quia jus recedentium ab actu electionis imperfecto, accrescit eligentibus, ut in superioribus probatum est, ut patet in dicta cle. ne Romani § porro de elec.

Sequitur decima octava ratio, quae fundatur in hoc, quod testimonium aequivalet electioni, nam testimonium alicui perhibentes eo ipso consenserunt, ut expresse legitur et notatur LXII. di.c. nulla, et quia quod post praetensi metus causas consensit, praesumitur habuisse retro consensum et simulasse metum, et est quasi praesumptio canonis et de canone, eo ipso quod stetit per mensem perseverans in actu, ut expresse legitur et notatur 18 di. pervenit, et de poenitentiis di. III Judas poenituit.

Sequitur decima nona ratio ex non praesumenda in cardinales tam dolosa fictione, quae inducat vel inducere possit schisma, et consequens errorem circa cathedram, et vilipendium Christi et sacramentorum, et quae possit ponere nescientiam in sacramentis et sacerdotibus, sicut fuisset ista fictio, et maxime circa actum coronationis: est enim allegare se esse confictores coronationis: est allegare se esse destructores et subversores cathedrae beati Petri, et animarum simplicium credentium in iis quae vident; nam opinionibus sumptis a consensu usque caelum laborare, ut ita dixerim, conscientias hominum removere et maxime ficto habitu, quem difficile est transmutare sermone, nam homines magis oculis quam actibus credunt, ut insti. de gradi. § sed cum magis. Et ratio quia certe quicumque eorum optat consilium suum, optat excidium, quia si verum esset quod non esset, ut dicunt, nunquam in rerum natura fuerint inventi homines erroris auctores, cum per Dei gratiam confictoribus non debeat credi.

36. Sequitur vigesima et ultima ratio ex ordine; nam ex ordine factum deprehenditur facti pondus, et facientis affectus, ait Ambrosius super illud psalmi: "Adhaesit pavimento anima mea". Item si displicebat, non debuerunt reverti, ut not. Archi. LXIII. di. quanto. Item contra notorios actus proprios non debent audiri, nec contra proprias litteras; nam si primis litteris creditur, ergo non secundis contrariis, ut ex. de testi. co. c. praeterea; et maxime quando sunt munitae authenticis sigillis; quia eo ipso, quod quis apponit sigillum, consentit, testificatur, roborat et facit quidquid est in potestate sua, ut actus valeat, ut notatur C. de re. ali. non ali. l. distrahente, ubi glo. dicit quod si scienter apponet sigillum, videtur habere omnia rata: et subdit glo. quod hoc est bene notandum.

Conclusivum autem sic dico, quod casus iste est sui raritate mirabilis; nunquam enim in mundo legitur quod cardinales fuerint ita contrarii sibi ipsis, et tamen est dicere quod ipsi dicunt quantum dicere: "Non feci; sed me fecisse somniavi." Porro non debita, sed gratuita Dei bonitas vigilavit, ut electio inchoaretur ex ortu, inthronizatio progrederetur excursu, et coronatio apreherderet debitos fines. Et non omitto quod retro ter fuit in mundo quaestio de metu in summis Pontificibus, et cessit mundus cathedrato, et haec fuit veterum observantia, qui habebant sal in capite, et schismatis pericula concernebant, ii autem fuerunt Clemens Secundus, Victorius Secundus, et Benedictus Decimus, ut patet in Chronica Martiniana, quae est ab omnibus approbata, quia vera. Et novissime cum beato Amrosio loquar dicens, "Ponam custodiam ori meo, ne forte, dum mens inflammatur ardore, lingua sermone labatur." Quidquid autem dico, vel dixi, sub protestatione dico, ut in c. damnamus. de sum. Trinit.

 

---

---

---

 

Baldus degli Ubaldi of Perugia had been summoned to Rome from Pavia, where he was Ordinary Professor of Law, to assist Urban VI in his defense of his title to the papacy against the Cardinals and Pope Clement VII. In general, see Joseph Canning, The Political Thought of Baldus de Ubaldis (Cambridge 1987) [Cambridge Studies in Medieval Life and Thought, 4th series Volume 6.]; Johann Friedrich von Schulte, Die Geschichte der Quellen und Literatur des Canonischen Rechtes II (Stuttgart 1887), 275-277. The "First Allegations" of July, 1378, is printed by Rainaldi in Caesaris S. R. E. Cardinalis Baronii, Od. Raynaldi et Jac. Laderchii Annales Ecclesiastici   Tomus septimus (Lucca: Typis Leonardi Venturini 1752), sub anno 1378, xxxvi-xxxviii, pp. 321-327. [Baronius-Theiner, pp. 303-307.]

1. Baldus' references to St. Augustine in his second paragraph, are, of course, an abuse of citation, language and authority. It is the argument ex auctoritate . (which, admittedly, was highly prized in medieval scholastic methodology, however wrong-headedly). St. Augustine, however, was not writing about court cases, but about the authority of Holy Scripture; his use of "canonica" has to do with the books of scripture that are accepted for reading and use in the Churches, not with anything having to do with canon law. Baldus seeks to label anybody who doesn't agree with him a "heretic", and thus unworthy of being considered an authority either as to fact or as to law. He judges the case before he argues it, and he is not the judge, merely the Plaintiff's legal counsel. He well knows, however, that demonizing the opposition makes their facts seem less convincing and arguments appear weaker. The same strategy is employed by Rinaldi in his continuation of Baronius' Annales.

In the third paragraph, he adduces as proof that the treatises on the side of Pope Clement are "conficta" because of their varietas and inconstantia. Using the same standard, the same judgment must be made about the treatises in favor of Urban VI. It is Baldus' judgment which is seriously in question. This is the more amusing as Baldus was a contemporary authority on the law of evidence.

2. Baldus' statement that the nomination of Barensis was decided upon even before the Conclave began is not in accordance with the sworn testimony of the Cardinals themselves, nor in accordance with their narratives of the events inside of the Conclave. The Italian Cardinal Corsini was a supporter of Cardinal Tedeschi (the Cardinal of St. Peter's), and thus Baldus' statement that the Italians were supporting Barensis is not correct; neither did the Roman Cardinal Orsini support Barensis; it is generally agreed that he twice refused to cast any vote whatsoever, on the grounds that the Conclave was suffering from impressio and that his libertas had been compromised. Cardinal Atgerius (Lagier) swore out a protestatio before the Conclave began, that he would never vote for an Italian, and that if he did, it should be understood that his vote had been cast under duress. The Casus of the Italian Cardinals states (§6): "Et cardinales ultramontani antequam intrarent conclave et in introitu et post usque ad tempus rumoris et tumultus, continue, prout asserunt, fuerunt in proposito, deliberatione, et voluntate eligendi de collegio, et non de extra, et ultramontanum et non citramontanum, salvo quod tres ultramontani DD. cardinales cum DD. cardinalibus italicis intentionis erant nominare unum italicum de collegio et unum ultramontanum similiter de collegio."

In presenting the speech (he pretends, contrary to the evidence, that there was only one occasion) of the Officiales Urbis, Baldus suppresses the statement that the Officiales wanted the Curia to remain in the City of Rome (a very un-spiritual economic motive) and the statement that the Officiales feared rioting and perhaps murder of the Cardinals if the Cardinals did not give them a Roman or at least an Italian pope.

In mentioning, oh so briefly, the pretended election of the Cardinal of St. Peter's, Baldus does not mention that the mob had broken into the Papal Palace, had invaded the Conclave, and had broken open the doors of the Chapel where the election was in progress. He also does not mention that three Cardinals escaped from the Papal palace before the incident with the Cardinal of St. Peter's (testimony of Cardinal Noellet), or that three others who were trying to escape were seized physically by the mob and brought back to the Conclave area by compulsion. Barenses, who was in the Papal Palace since some time in the morning, who ate lunch in the Palace, and who was being continually informed by Bishop Agapito Colonna and by Archbishop Guillaume de la Voult of events as they happened, never appeared before the Cardinals..

Baldus reports a third election, on Friday, April 9. Only narratives prepared under the direction of Urban VI report this third election. If it ever took place (and that is highly dubious) it would have taken place outside Conclave. The cardinals had fled the Papal Palace in the afternoon of April 8; six of them took refuge in the Castel S. Angelo, and three fled from the city entirely. Those three were not present at the putative third election on April 9. On April 8, the house of Cardinal X was sacked, and according to reports, a person was killed. On the morning of the 9th, according to the sworn testimony of Cardinal Corsini and of his steward, the Cardinal twice refused to go to the papal palace at all, claiming indisposition, and it was only the appearance of the Bandarenses that made him give way, around lunch time. If there was the charade of an election it would have been done under fear and compulsion, and no more valid than what had been done on Thursday, April 8. The fact that this third election was invented shows how uncertain the Urbanites themselves were of the validity of what had taken place on Thursday, April 8.

Baldus remarks at the end of section 3 that he has not related all of the events of the election, only those of substantial significance. This is disingenuous, or mendacious. He suppresses information, which he knows from other sources which he mentions, information which works against his case, for example, the crowds in St. Peter's Square threatening the Cardinals as they entered conclave; the fact that the crowd was composed partly of people from the countryside and the nearby mountains, who were not Romans but who were armed; the fact that these peoples had been let into Rome by the Officiales of the city and were under their control and their responsibility; the intrusion of the mob into the Papal Palace cellars and other apartments during the night of April 7/8, before the election began; the ringing of the Capitol alarm signal to assemble the people around the time that the second morning Mass was ending in Conclave on April 8; the breaking into the Campanile of St. Peter's and the ringing of its bell directly over the heads of the Cardinals in Conclave; the gathering of the Officiales of the city outside the entrance of the Conclave and the sending of a message to the Cardinals, warning them of the dangerous mood of the crowd, before the election began; etc.

---

4. In the second paragraph, Baldus argues against the intentio of the Officiales Urbis compellere. He is unaware of or uninterested in the number of warnings given to the Officiales before the Conclave began—by their own advisors (including Bartolomeo Prignano) and by the Cardinals, both publicly and privately— that their proposals and plans would invalidate the Conclave because of impressio. He claims that the Cardinals did not mention the polite requests (preces) of the Bandarenses and Officiales, but the Casus of the Three Italian Cardinals did mention preces as well as compulsion:

...officiales Urbis diversa consilia tenuerunt, in quibus tractatum fuit quis monus deberet teneri per eos circa imminens negotium electionis pape, et prout per plures cives romanos relatum fuit DD. cardinalibus, quorum civium aliqui predictis consiliis interfuerunt, aliqui vero audiverant ab hiis qui interfuerunt. In illis consiliis concluserunt quod omnino expediebat eis habere papam italicum vel romanum, quod de hoc puro modo supplicarent DD. quantum possent et quod si precibus obtinere non possent, tales modi tenerentur per quos ad eorum voluntatem devenirent. Et hoc erat sermo communis in Roma, etiam in consiliis publicis, dicebant enim se non posse aliter esse securos quod curia in Italia remaneret.

The treatise of Cardinal Flandrin [S. Eustachio] (which was not a sworn document) had an entirely different status and purpose from the Casus of the Italian Cardinals. It is represented as the statement of the Ultramontani, which it was not. In any case, the absence of the mention of preces is insignificant. They were common knowledge. The preces were presented by the Officiales on every day of the Novendiales, when the Cardinals met them in the Cloister (or Sacristy) of S. Maria Nova, after the Requiem Mass. It is the threats which constitute the issue. Baldus is seeking to detract from the important issue by throwing up trivial verbal games. And, since words are at issue, the matter of preces is an omissio not a contradictio or dissonantia. Baldus pretends that he is arguing in a courtroom and that the documents he is handling are court testimony. He fancies that he is impeaching the witness. An unwilling and embarassed participant in the entire series of meetings was Guido de Pruinis, the Senator of Rome, who confirms the statements of the Cardinals.

In his second dissonantia, Baldus treats the Ultramontane and Citramontane cardinals as though they were two separate groups. They were, however, the College of Cardinals for the purposes of the Election, and thus one group. The facts indicate that the divisions inside the College were more complicated than the side of the mountains on which they were born. He takes no account of the racism in evidence among the Romans. The threats were first and foremost directed against the Limoges group and the other French cardinals.

In his third dissonantia, Baldus mistakes the real annoyance that the Cardinals evinced on having their deliberations interrupted by Archbishop Guillaume de la Voult, Custodian of the Conclave, and the Officiales of the City and Bandarenses (not quidam cives), with the real fear that the intrusion brought on the Cardinals because of the lack of security and the disturbing message of the Officiales. The Cardinals were told that the crowds—which should not even have been present if the Officiales were doing the duty which they had sworn to do— were getting out of control, and that their own lives and the lives of the Cardinals were in danger, and so therefore the Cardinals should hurry and elect a Roman or Italian. This was midmorning of the first morning of the Conclave. The intrusion was contrary to Gregory X's Constitution on Elections, and it was the second such intrusion. The previous evening the Officiales and Bandarenses had also demanded (and reluctantly been granted) an audience with the Cardinals even though the Conclave had been enclosed. The intrusion showed the Cardinals how unsafe they really were. Cardinal Orsini [the Jacobus to whom Baldus refers] was so incensed that he declared that he would not vote at all, because he was not in a state of libertas.

5. The fourth inconvenientia or contradictio is also a petty argument over wording. When did the fearing (timor) begin? Yesterday (April 7)? or today, upon the intrusion (April 8, midmorning)? The facts indicate that it was begun at the beginning of the Novendiales, and reinforced again and again publicly and privately. This was a very serious situation, however, when the alarm bell of the Capitol was sounded, when the bell of St. Peter's was rung as an alarm, and when the Officiales and Bandarenses led the mob into the Conclave area and up to the door, demanding to speak with the Cardinals immediately. Baldus insists that there cannot be two beginnings of metus; he has a very poor understanding of psychology (making no distinction between a new cause of fear, and a repetition of the same cause), and an arbitrary view of the facts. The real question is, "Was fear present at the time of the election?"

As to the nomination of Barensis, what the Casus of the Italian Cardinals actually says is: "Propter quod Domini fuerunt ad invicem colloquti dicentes, "Videmus periculum, quid melius est supersedere et in periculo stare, vel eligere, quia si taliter ad electionem procedamus, de scismate est verisimiliter dubitandum." Et per aliquos fuit dictum, "Licet supersedeamus et stemus periculo, non propter hoc tolletur schisma, si tolleretur schisma, [12] bonum esset personas nostras exponere omni periculo." Et tunc fuit deliberatum inter nos quod promitteretur romanis tumultuantibus quid eligeremus romanum vel italicum. Et missi sunt tres ex Dominis ad fenestram ad promittendo populo quod haberent papam romanum vel italicum. Et demum propter evitandum periculum imminens, quia aliqui ex cardinalibus italicis dixerunt quod nullatenus acceptarent si tali modo eligerentur. Cum viderent taliter in electione procedi, sine alia discussione persone nominaverunt D. Bartholomeum tunc archiepiscopum Barensem et ipsum tanquam illum quem credebant eis magis notum et in facto curie expertum, nominaverunt et elegerunt in romane et universalis ecclesie pontificem. et aliqui dixerunt tunc quod eligebant eum animo libero, aliqui vero: quod esset verus papa. Et isti qui dixerant quod animo libero vel quod esset verus papa fuerunt quatuor vel quinque. Cardinal Noellet stated under oath that Barensis had only three or four real votes. Baldus is quite wrong in accusing the Cardinal de S. Eustachio. The contradiction that he sees does not exist. He is playing word games again. The fact was that Barensis had only four or five real supporters.

The sixth contradiction is absurd. Of course Bartolomeo Prignano was familiar to all of the Cardinals. He had been Auditor of the Vice-Chancellor of the Holy Roman Church for fourteen years, and during Pope Gregory IX's stay in Italy he had been named locumtenens of the entire Chancery. But during a conclave the Cardinals had the right and indeed the obligation to discuss the suitability of candidates. Being deprived of the right and chance to discuss Barensis, even if they knew him, was still a violation of their rights.

The seventh contradiction: a distinction without a difference. Mere word play, and his conclusion is unjustified. So weak as to be risible.

6. In the eight contradiction, Baldus pretends not to understand how the Cardinals could say, "We elect with the intention that he not be pope;" and then immediately, "We elect with the intention that he be pope." Again, the Casus of the Italian Cardinals states: Et isti qui dixerant quod animo libero vel quod esset verus papa fuerunt quatuor vel quinque. The same statement addresses Baldus'   9th complaint: those who wanted to find a safe place, repudiate the election, and have a new election was above two-thirds. Bartolomeo had only four or five cardinals who believed that he was the real pope.

7. In the tenth variatio, Baldus treats the various narrations of the cardinals as though they were legal manuals or imperial rescripts, parsing the individual word sperno for deeper meaning and precision than probably intended.

The eleventh variatio speaks to the presence of the Cardinals at three actions (election, inthronization, and coronation) as tacit and necessary consent to those actions. The position of the Cardinals is that their presence was under compulsion of the Roman Officiales and people and that their freedom to leave Rome was removed by threats to their persons and entourages. They were still living in fear of their lives. And indeed, in July, after the Battle of the Ponte Salario on the 16th, there was a massacre of the French, especially the curiales, in the City of Rome (Theoderic of Nyem, de scismate I. 14).

The twelfth variation is another word study, on the adverb solemniter, in which Baldus adduces a set of meanings from the law which were not intended by Cardinal Flandrin (S. Eustachii). The Cardinal means that Bartholomaeus was crowned with the usual solemn (rather than simple) rituals. He is speaking of ceremonies, and in is in that context that the meaning is to be found. He certainly does not intend "perfecte et stabiliter". His statements as to the importance of the Coronation in the making of a pope are not in accordance with mainstream thinking on the subject. There are no more papal coronations, and yet there is a pope.

---

In his 17th conclusio, Baldus seems unaware of earlier contested papal elections, where the first elected was NOT the true pope, but merely the candidate of a part of the clergy or people or curia.

In his 19th conclusio, Baldus seems unaware that Barensis (Bartolomeo Prignano) was a participant in the conspiracy of the Officiales and Bandarenses to intimidate and threaten the Cardinals into voting for a Roman or Italian. Under Baldus' proposition, Urban VI is completely ruled out of court as a witness. Baldus' lack of acquaintance with the facts makes his legal web spiinning absurd and dangerous.

---

The first proof, third point, for example, in attempting to define "electio papae", appeals to "all the laws which want the sense and not the language to be looked at, above all written texts of the law." His first citation comes from legislation on testaments and the intention of the testator; then he cites a text comparing an election to a marriage. He quotes the statement, "If the intention of the will is clear, the usage of particular words is not necessary." But it is only speaking about the form of words needed for a valid statement in testamentary bequests. (Which form of words is Baldus worried about? electio/nominatio?) To extend the principle into the question of the "intention of the will" in elections begs the question. How can one know what the intention of the will of the Cardinals might have been, when he has declared that the Cardinals may not give testimony? From subsequent actions, of course; paying no attention to the possible intrusion of additional circumstances, motives, or forces. Finally, only at the end of the fifth point does it become clear what Baldus is up to: he wants to argue that if the Cardinals say, "Bartholomaeus is pope," it is the equivalent of electing him. Similarly, "Let's arrange that so-and-so be pope." Words do not matter, for Baldus, not when his employer is concerned. How unusual for a lawyer—ancient Roman lawyer, medieval civil lawyer, medieval Canon lawyer, any lawyer in any age —to argue that words, formulae, and forms don't matter.

10. With regard to his second conclusio, Baldus argues that a papal election is different from any other election, and especially different from all other episcopal elections, because it somehow derives from natural law, not canon law. In other words, Baldus is trying to prevent the opposition from citing material from hundreds of episcopal elections and the governing canon law, which would argue that both form and words are essential to the proceedings.

in stating why a papal election is "canonical", Baldus forgets to mention that the applicable canons derived from the Constitution ubi majus of Gregory X, which were promulgated at the II Council of Lyons in 1274 and became part of the "canons" of that Ecumenical Council. See: J. D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio 24 (Venice 1780), 81-86, where, as it happens, other elections are treated immediately following papal elections (Ut circa electiones, 86-91). Gregory X especially notes the regulations a felicis recordationis Alexandro papa tertio salubriter instituta.

11. In the fourth probo, note that the "proof" comes from Baldus' quotation of Speculator's quotation (Guillaume Durandus).On Guillaume Durand, see Schulte, Geschichte der Quellen, p. 144-156, especially p. 154 n. 41.

12. It is in this section that the facts defeat Baldus' tortured arguments from the law. On April 8, 1378, the election allegedly took place; Bartholomaeus Prignani was in the Papal Palace on that morning, on the floor immediately below the Conclave; he lunched in the Palace and spent the night there. But he was never summoned by the Cardinals to the Chapel; his election was never announced; he was not enthroned. Instead, the Cardinals fled the Palace at the first opportunity. Four left Rome entirely and did not participate in the "inthronization" on the next day; six took refuge in the Castel S. Angelo, and refused requests and then demands all the next morning to come to the Papal Palace. The Chamberlain of the Holy Roman Church stated in the presence of the entire garrison that Bartolomeo Prignano was not pope. Cardinal de Luna, who was at his home, twice refused to go to the Palace, claiming he was indisposed. He and the Cardinals from the Castel only appeared under compulsion. It was not until late afternoon on April 9 that they went through the form (though it was only a form) of "inthronization". Their attitude to the aborted conclave could not have been clearer. No source whatever states that the Cardinals intended to reassemble the Conclave and conduct a new election on the morning of April 9 or midday of April 9. The Bandarenses and Officiales of Rome were excommunicates, according to the Constitution of Gregory X ubi majus, since they had twice entered into Conclave (evening of April 7 and morning of April 8) in contravention of the rules, and communicated with the Cardinals, and it was they who were assisting Bartholomaeus Prignano to assemble the Cardinals on April 9. The statement that "He who enthrones wishes the enthronement to be valid" is absurd, both in logic and in fact. To suit his purpose, Baldus pretends that neither intention nor compulsion has any part to play.

In his second probatur, Baldus again tries to tie together election, entrhonement and coronation as three parts of the same act, wherein the carrying out of any one immediately (celeriter) involves the others. This is nonsense. A pope is a pope by virtue of his canonical election, once accepted, not by virtue of the other ceremonies. Note that the Cardinals refuse to treat Bartholomeo as pope on the morning of April 9, or at lunch, where he is made to sit at table below the Cardinals. Tommaso de Amanatis (Auditor of the Apostolic Chamber, Nuncio to Emperor Charles IV, later Archbishop of Naples and Cardinal) witnessed much of what happened on April 9. Cardinal du Puy gives the details of the luncheon. When Baldus says, coronatio sit ultima perfectio, "the coronation is the ultimate perfection (last completion)" of the making of a pope, he is of course stating something which is not a fact; a person can be a pope and act as pope without his coronation. In fact his enthronement at S. Giovanni in Laterano is more important, though even that is not required. Several of the Avignonese popes were not installed as Bishops of Rome in their own cathedral at the Lateran Basilica, nor were the "prisoners of the Vatican" between 1870 and 1929. Finally, and most importantly, Baldus is either ignorant of or suppressing mention of the most important text on the subject, the Consitution of Pope Nicholas II on papal elections (MGH LL Sect. IV, Constitutiones Imperatorum, I 93. p. 538ff.; Mirbt, Quellen no. 229), where it is specifically stated:

Plane postquam electio fuerit facta, si bellica tempestas, vel qualiscunque hominum conatus malignitatis studio restiterit, ut is qui electus est in apostolica sede iuxta consuetudinem intronizari non valeat, electus tamen sicut papa auctoritatem obtineat regendi sanctam Romanam ecclesiam et disponendi omnes facultates illius, quod beatum Gregorium ante consecrationem suam fecisse cognoscimus.

13. The demonstration of Baldus' fifth conclusio begins with a discussion of just fear and fear which is not justified. He puts forth the hilarious proposition "in eis [Cardinalibus] et animi fortitudo, et debent esse audacissimi." Fear based on words should not affect cardinals, for the Cardinals have fortitude of spirit and should be very bold. That is the basis of his assertion that Cardinals cannot have justus metus in the case of the election of Bartolomeo Prignano. He cites the bravery of soldiers, who give their lives for their country; but he ignores, of course, the many examples of soldiers who run from the battlefield. If he thinks that soldiers do not experience real terror and fear during battle in the face of the enemy, Baldus is a fool. Moreover, soldiers have weapons at hand to defend themselves; the Roman mob had weapons; the Cardinals did not, and they had been told by the officials who were supposed to defend them that they would not, despite their oaths to do so..

In his secundo ratione, Baldus is again tripped up by the facts. The Bandarenses and Officiales of the City brought the threats up to the very window in the door of the Conclave, to which they summoned the Cardinals, as they were beginning the ceremonies of voting. The Roman mob had surrounded the Papal Palace and the Piazza San Pietro the afternoon before, as the Conclave opened, and they had broken into the lower rooms of the Palace and several apartments during the night. During the whole time, including the time of the election the crowd is reported as saying, "Romano lo volemo, o meno Italiano. According to an Unknown eyewitness who was in the company of the Roman custodians of the Conclave, one of the Romans who were speaking to the Cardinals as they entered conclave stated that the Cardinals "should give them a Roman or at least an Italian, or they would all be killed out of outrage." The same witness reckoned that there were at least 1,000 armed men in the Piazza S. Pietro at the time. At the interview at the window, the Custodian of the Conclave, Archbishop Guillaume de la Voult was present, and he gave an exact account of what was said. He himself told the Cardinals at the insistence of the Bandarenses and Officiales, " Quibus dixi, quod romani cedere non poterant populum, ui ultro citroque, non italicum instanter petebant, rogans ipsos Dominos instanter, ut se ipsos et me a mortis periculo eruerut, et se protinus expedirent." Several Cardinals testified that Cardinal Corsini was so shaken by the intrusion and the threats that he was unable to give the customary exhortation to the Cardinals before the voting began.

Notice, in the paragraph beginning Revertor igitur, how often Baldus uses debet rather than the declarative in presenting his theory of metus justus as it applies to the Cardinals. As he finally admits, no rule of law can be stated.

15. Baldus is once again betrayed by the facts, when he asserts that for metus to be notoria, the Cardinals would have to see and be seen. When the Bandarenses and Officiales got Archbishop de la Voult to speak with the Cardinals, the Cardinals were seen by the Archbishop and by others, and the mob which had entered the Papal Palace and stood with the Officials outside at the window were seen by the Cardinals. Later, when the Cardinals tried to escape, they saw everything, and three of the Cardinals were physically dragged back to the Conclave area by the Romans. Certainly the second election of April 8 would be considered invalid on those grounds. Why does Baldus limit himself to what can be seen? Why can the Cardinals not consider what was heard? Namely, the continuous shouts of the mob from the time of their entry into the Conclave? Or the ringing of the campanile of St. Peter's as an alarm bell? Or, most of all, the statements made to them by the Archbishop at the insistence of the Officiales and Bandarenses? And their replies? All of these were notoriious and reported by numerous witnesses on both sides of the question. Why does Baldus prefer his books to witnesses and evidence? Conradus Henrici, the Imperial Ambassador, for example, stated in a sworn deposition: "Quibus autem abeuntibus ab inde, remansit populus in palatio per totam noctem tumultuose vociferans, "ytalicum volumus aut romanum." Nec dictus populus permisit, ut dicebatur publice, claudi palatium illa nocte. Plurium portas mansionum palatii fregerunt eadem nocte. Mane autem facto, cum DD. Cardinales orabant ad Dominum in devotione Missarum super electione fienda, ut audivi pluries tunc dici, tunc populus predictus horrendas voces emisit et pulsavit companas S. Petri et Capitolii pro congregatione populi ad rumorem, et hoc de vocibus et pulsatione campanarum predictarum ad rumorem et arma, ut premittitur, erat publicum et notorium in Urbe, universis sine intermissione tumultuose clamantibus, "Romanum vel ytalicum eligatis in papam aut omnis moriemini incontinenti." "

The tertio probatur consists of an analogy with kidnapping and rape; the kidnapping could be notorious, but the rape would be witnessed only by the two participants. But the reality of the Conclave is that there were sixteen cardinals and their conclavists inside the Conclave, and hundreds immediately outside the main entrance with the special window. The analogy fails.

18. The quarta ratio contains another debet. Baldus' proposition is that the minority should not contemn the majority—which is convenient for his case, but absurd.

In the fifth ratio, Baldus tries to exclude from complaining any cardinal who was not present, and he understands 'present' as both physically present and 'party to the act' (a loco vel ab actu). That is not what his citations are talking about. They refer to a Cardinal who is not present in the Conclave, who tries to challenge the election. Such a remark could be directed against Cardinal Jean de la Grange, who was in Tuscany during the Conclave and did not arrive in the Curia until April 24, after the Coronation; it would also apply to the other six cardinals, who were in Avignon.

19. Baldus claims that if a cardinal or cardinals leave the Conclave, they lose the right to vote. Three cardinals escaped from the Conclave during the uproar over the enthronement of the Cardinal of S. Peter's (Tebaldeschi). The rest escaped later in the day. Four left the city; six retired to the Castel S. Angelo. Even Cardinal Tebaldeschi left the Conclave area. According to Baldus' way of thinking, these cardinals would not be able to complete the election, which, according to his already announced position, necessarily included the inthronization and coronation. Therefore Bartholeomeo Prignano was not validly elected, and was not the true pope. Moreover, Bartholomeo is reported by several witnesses to have said, while waiting for the Cardinals to appear on April 9 to enthrone him, that if they didn't come, all was lost. Bartholomeo apparently did not believe what Baldus is teaching—and Bartholomeo was a canon lawyer— for he insisted on having all the Cardinals present to enthrone him, as though they had the power to do so.

Baldus seems to be unaware of the provision in a Constitution of Pope Clement V, "But in order that, as concerns the before-mentioned elections, dissensions and schisms be so much the more avioded, as the occasion for dissent is removed from those elections, we decree that no Cardinal may be expelled from the said elections on the ground of any excommunication, suspension, or interdict whatsoever." This provision was confirmed by Pius IV and by Gregory XV. See. W. C. Cartwright On Papal Conclaves (Edinburgh 1868), pp. 133-134. Liber Sextus, Clementinarum Lib. I, de elect. et electi potest. Tit. 3 Cap. 2 (ed. Francofurdi: Ioan. Wechelus, MDLXXXVI, p. 279): Clemens V in Concilio Viennensi: "Ceterum, ut circa electionem praedictam, eo magis vitentur dissensiones et schismata, quo kinor eligentibus aderit dissidendi facultas, Decernimus ut nullus Cardinalium cuiuslibet excommunicationis, suspensionis, aut interdicti praetextu, a dicta valeat electione repelli: iuribus aliis circa electionem eandem hactenus editis, plene in suo robore duraturis."

In the discussion over the accessio (changing of votes), Baldus appears to allow accessio to be an open-ended process, even after the scrutiny is announced publicly; Johannes Andreae expressed the opinion that the accessio ended when the scrutiny was publicized. Later practice is consistent with Joahnnes Andreae, not with Baldus. There is no case on record that supports Baldus' contention. Of course, a Cardinal could later submit to the new pope, or 'adore' the new pope, or adhere to the new pope; but that was not accessio. Moreover, there were rules for accessio; one could not accede to someone who had not already received a vote; one had to have voted for someone else than the person to whom one wanted to accede.

Baldus then goes on to argue that, even if the Cardinals do not act as the Sacred College of Cardinals, and yet they are able to produce a two-thirds majority in favor of a papal candidate as individuals, that constitutes an election. No authority, I think, believes that. It is directly contradictory to the intention of Pope Gregory X's conclave decree, ubi majus. Baldus wants to argue, of course, that so long as Bartholomeo Prignano, at some point, at any point, got two thirds of the cardinals who had started a conclave to agree that he was pope, he was thereby pope. He then attacks the concept of collegiality, arguing that there is no College of Cardinals as an entity, only a collection of individuals. The College of Cardinals has a Dean, a Cardinal Chamberlain, and a treasury; it is a corporate entity, like a cathedral chapter. The Cardinals themselves speak of the College of Cardinals as a College in considering choosing a pope from inside the College or from outside (see quotation under paragraph 2, above). This idea of Baldus' is a perversion.

20. In the second paragraph of the quinto probatur Baldus is able to offer as proof of his thesis nothing but the opinion of another lawyer, Joannes Andreae, that the election of the Cardinals has the power to purge of any defects in the candidate, even criminal ones. His argument is, of course, special pleading. The crime, by the way, is impressio, which the argument comes close to acknowledging.

In the decima quinta conclusio, Baldus indulges himself by specially defining a series of words in order to make his point, especially oppressio, which he takes to be the same thing as impressio. He also insists that it must be by a body on a body (de corpore in corpus). He then makes oppressio equivalent to vis, and he cites the case of Lucretia from the law on adultery (rape). He then astonishingly concedes the entire argument by allowing that an electio is not valid if vis absoluta (he sneaks in that adjective) is used [though he has to cite from the regulations on Baptism to prove his point! This is one of the most disturbing things about Baldus' method: that his citations are from matters that have nothing to do with the case at issue; they only provide a statement with regard to a particular law which he then extracts from context and applies it where it is needed.]. He then springs his trap: that another lawyer has the opinion that vis absoluta does not apply in the case of words. The words actually used by Joannes Andreae are coactio absoluta, which Baldus decides is the same as his vis absoluta. All of those notorious threats to murder the cardinals if they didn't vote for an Italian, then, do not constitute impressio. A truly flimsy argument.

He concludes his argument, however, with the statement, "Si igitur domini cardinales caperentur per cappas, vel unus ex numero necessario, et urgerentur ad eligendum vel inthronizandum, quia ab isto actu consensus omnino est remotus, talis actus oppressivus non posset ratificari, ut ex retro...." The facts fail him again, for that is exactly what actually did happen.

22. If Baldus' statement is allowed, then only the first election, the one on the morning of April 8, was a valid election. The one on the afternoon of April 8 was not a valid one, and the alleged election on the afternoon of April 9 cannot be counted as an election either. The problem then arises as to why the Cardinals, after the first election, did not publish the scrutiny, did not summon the electus, or notify the electus, or seek the consent of the electus to the election, or enthrone the electus, but instead fled from the Conclave to various refuges.

In his first proof of the 16th conclusio, Baldus argues that there was a valid election "cum actus exteriores iudicaverunt consensum". As has been indicated the opposite is true. Baldus does not possess sufficient information to make a judgment on his own.

23. Baldus' arguments in this section have no more value being repeated than when they were presented the first time. The question at issue is "Who was elected first?". It cannot be assumed in proof that "Bartolomeo was elected first." His citations are all from the Civil Law, not Canon Law, and he relies on statements from the marriage law and laws on slaves. Relevance of Baldus' citations is always an issue.

In the quinto hoc probatur, Baldus states that the College of Cardinals is a College. This is in contradiction to his earlier argument that the cardinals are merely individuals. And he dignifies the College with a special importance: praesertim sententia tanti collegii.

24. Baldus alleges that the Cardinals can't bear testimony against their own letters. But they did. In the case of the King of France, they instructed the messenger to inform the King orally that the letters were written under compulsion. Moreover, they could claim that the seals were illegally applied by others. It was notorious that Bartholomeo Prignano was a forger of documents. Frater Angelo de Spoleto, Minister General of the Order of Friars Minor, wrote to the King of Castile, May 29, 1380,: Item, audivi a Domino Stephano Doctore quondam secretario dicti Bartholomaei quondam Barensis, qui nunc est Neapoli, et ex conscientia ab eo recessit, quod dictus Bartholomaeus habebat sigilla materialia Regum Boemiae, Ungariae et aliorum Principum multorum et Dominorum et Domini Cardinalis Cusentini, cum quibus dicto Domino Stephano praesente falsas litteras componebat, et ostendebat recipere novos cursores, et sic Romanum populum festivabat. Et addis quod per manus ejus fuit falsificatum testamentum Cardinalis de sancto Petro.

In the secundo, Baldus says: "nec credo quod per aliquem metum mundi cardinales scriberent falsum." He is giving testimony, and to a matter concerning which he has no knowledge whatever. But he is a good partisan, and he does not mind.

In the quarto probatur, Baldus states, "apud principes publicatum est corrigi non potest": "You can't correct what is stated publicly to a Prince". Where does he get this odd idea? Special pleading?

25. Baldus again states that a conspirator is barred from giving testimony. Bartholomeo Prignano was a conspirator.

In the quarto probatur, Baldus states that every conspiracy is against an innocent party. Is he naive, or stupid, or tendentious?

26. Notice that Baldus is changing his terminology again. From impressio, it became metus, then oppressio, now tumultus. Baldus states that : "exterior tumultus nihil obfuit electioni". Dubious, but the facts were that the tumult was not just exterior. It was interior to the Papal Palace, it was interior to the chamber immediately in front of the main entrance to the Conclave, and finally it broke through into the chapel where the election was taking place, at which time certain persons put the Cardinal of S. Peter's in the way of the mob, shouting that he was the pope.

At the end of this section, Baldus quotes Bartholus to the effect that the voice of the people is invalid and does not suffice to make an election, Baldus turns this into the clamor populi—which is dishonest—and concludes that no concern is paid to the clamor of the people. His conclusion is tendentious.

Baldus' second argument is entirely fallacious. He argues that it is possible that the populus and their voices did not distract the cardinals from their proper frame of mind, because a mind, if it resists strongly, cannot be compelled. His psychology is defective. Then he says that we should not (non debeamus) nor can we (nec possumus) presume that the cardinals wanted to deceive the souls of the faithful by some dissimulation, and that therefore their actions were true and not simulated. This is pure rubbish, the efforts of a manipulator of words. The people of whom he is speaking was a mob, only partly composed of Roman citizens (other armed men had been brought in from the country around Rome and from the mountains); they were all armed and were threatening to murder the cardinals. Of course the cardinals could be motivated to dissemble. It was not only their lives that were at stake, but those of their families and retainers.

27. Archbishop Thomas de Amanatis describes the real situation in the neighborhood of the Conclave on the morning of April 8:

Igitur talibus michi per eumdem Johannem scutiferum meum relatis, ego eumdem remisi ad palatium ut etiam de progressu quae agerentur informaretur, et in veritatem refferret. Post cujus recessum satis cito venit ad me Stephanus Molhocii predictus vicinus meus cum quibusdam referrentibus quod D. cardinalis Mediolanensis [Simon de Borsano] erat electus in papam. Et dicebat idem Stephanus, "Certe credo quod ipse aut alter rumanus vel ytalicus electus est aut eligetur, nam nocte preterita, romani multi manserunt infra papatium et fecerunt magnos rumores et clamores sub conclavi adversus DD. cardinales, et isto mane populus armatus ad sonitum campanarum S. Petri et capitolii cucurrit ad palatium et ibi fecit et facit magnum rumorem super DD. cardinales, qui indubie sunt in magno periculo personarum nisi se expediant juxta votum populi. Verum indubie credo quod ante jam fecerunt, aut cito facient papam aliquem romanum vel ytalicum et potest esse quod, ut isti refferunt, quod jam sit electus D. Mediolanensis." Qui cum a me recesissent, et esset hora quasi mediarum tertiarum, venit ad me quidam serviens armorum papae mandans michi, pro parte DD. cardinalium, ut statim palatium ascenderem, et ostendit michi cendulam in qua erant scripta IIII vel VI nomina prelatorum pro quibus DD. cardinales mittebant. Et licet ego essem ibi scriptus secundus in ordine, tamen considerans in memetipso, quod circa ea quae agebantur in nullo poteram DD. cardinalibus suffragari, et quod erat talis materia quod michi non erat tutum nec honestum de eo intromittere, me multum deliberavi non ascendere, et sumpto colore quod ipse serviens armorum errabat et erraverat in personem mei, quia non erat verisimile quod Domini mitterent pro me, qui in nullo poteram eis suffragari, cessavi pro tunc ascendere palatium.

Archbishop Guillaume de la Voulte was the Custodian of the Conclave and was present at the door of the Conclave on the morning of April 8; he had direct visual and verbal contact with the Cardinals in the Conclave; his sworn recollection is as follows:

Demum venerunt ad me Banderenses, et michi dixerunt quod irem ad DD. cardinales, ut eos rogarem et requirerem, ex parte populi romani, ut eis darent romanum vel italicum, quod et feci, ipsis mecum existentibus ad posterlam conclavis, dicendo DD. prioribus cardinalibus, videlicet DD. Florentino, de Agrifolio et de Ursinis, quod romani supplicabant, quod eis darent romanum vel italicum, aliter . . . . . . . . . . poterat, sed de magno scandalo, et mortis periculo dubitabant. Qui domini . . . . . . . quem faciebant, dixerunt se velle predicta referre DD. cardinalibus, . . . . . . . . magnam pausam redeuntes ad posterlam, dixerunt: "DD. cardinales fore . . . . . . . certum et hinc ad diem crastinum eis darent in summum pontificem . . . . . ." . . . . dicti Romani dictis cardinalibus gratias retulerunt, et capitaneus . . . . . . . ut predicto populo nuntiarem, quod facere recusavi, dubitans ne populus in me irrueret, si DD. cardinales promissa non implerent, cum ad hoc faciendum viderentur coacti. Capitaneus . . . . . . . . . ascendens nunciavit populo: quod DD. cardinales, eorum votis annuerent et promiss . . . . . . . . elegissent in summum pontificem romanum vel italicum. Quo audito, populus voce magna cepit clamare, quod non volebat italicum, sed romanum. Ad quorum clamorem perterritus cameram subintravi. Venientes vero, post magnam pausam, capitaneus et Banderenses rogaverunt me ut adirem DD. cardinales, et eis notificarem, ex parte populi, quod eis darent romanum et non italicum, quia tumultus cotidie augebatur, et summe de scandalo Dominorum timebant. Quibus respondi: me nolle facere quae dicebant, quia DD. cardinales per ipsos nimium artabantur, petierunt enim romanum vel italicum, modo volebant romanum petere, et demum forsitan ad aliam speciem generis, vel persone descenderent, et sic, quidquid artati DD. cardinales facerent non valeret. Sed, quia eorum importuna rogatio michi territo ad preceptum cedebat, fuit necesse quod presentiam DD. priorum cardinalium supranominatorum adirem ad posterlam, una cum eisdem romanis. Quibus dixi, quod romani cedere non poterant populum, ui ultro citroque, non italicum instanter petebant, rogans ipsos Dominos instanter, ut se ipsos et me a mortis periculo eruerut, et se protinus expedirent. Credo tamen, quod ante hujusmodi requisitionem, jam Bartholomeus nominatus fuerat et electus, si electio dici meretur. Dominus vero de Ursinis, increpando dictos romanos dixit: "Vadatis, romani porci, importune petitis, faciatis recedere populum, alioquin si egrediar cum uno baculo, ejiciam vos extra." Et post pausam, dixit michi, ut mitterem pro aliquibus prelatis contentis in quadam cedula, per ipsum michi tradita, in quorum numero Bartholomeus nominatus erat.

Bishop Stephanus Pelosii, his assistant, a supporter of Bartholomeo Prignano, was also present and reported, under oath:

Item, die Jovis [Thursday, April 8] quasi in mediis tertiis, me existente in palatio cum D. Massilliensi, in camera ubi jacet Dominus noster papa, venerunt Bandarenses et aliis officialibus Urbis ad D. Massilliensem, et rogaverunt eumdem pro Deo quod iret ad DD. cardinales, et rogaret eos ut expedirent se, et quod eligerent aliquem romanum seu aliquem italicum, aliter, omnis tam ipsi officiales quam ipsi cardinales essent in periculo mortis personarum.
Et in hoc omnis clamabant: "Romano lo volemo! Romano, o a posent italiano " Sed pro majori parte clamabant: "Romano, Romano." Tunc D. Massilliensis volvit se ad me et dixit, "Domine Tudertine, vadamus. Vultis aliud, Domini Romani?" Et tunc D. Massilliensis et ego, una cum Officialibus, ivimus, et D. Massilliensis aperuit fenestrellam conclavis, et fecit ad se vocare aliquos cardinales. Et tunc venerunt quatuor ex eis ad fenestrellam, inter quos fuit D. Florentinus [Corsini] et D. Jacobus de Ursinis. Et D. Massiliensis dixit, "Domini Reverendi, pro Deo expediatis vos, et consoletis istos DD. romanos, quod detis eis unum romanum aut unum italicum." Et tunc omnes clamabant, "Romano lo volemo, romano lo volemo," et aliqui clamabant, "o Italiano".
Et D. Jacobus de Ursinis fecit se ad fenestrellam, et dixit, "Audite, romani, audite." Et ipsi magis et magis clamabant, et vociferabant. Tamen, tantum fecimus quod auscultaverunt eum. Tunc D. Jacobus dixit: "DD. Romani, vadatis, quia ante vesperas habebitis hominem vobis gratum." Et dedit unum scriptum D. Massilliensi, ubi erant multi prelati conscripti, inter quos erat archiepiscopus Barensis, et mandavit sibi ut faceret illos prelatos vocare, ut statim coram collegio comparerent. Tunc ego, respiciens per fenestrellam, vidi familiares cardinalium recolligentes raubas cardinalium. Tunc fui ymaginatus quod esset papa de novo creatus, sicut jam erat, et hoc facto firmavimus fenestrellam.

Cardinal Guy de Malsec adds his eyewitness testimony from the other side of the door:

Et, Missis finitis, de voluntate Dominorum, aliqui ex DD. cardinalibus iverunt ad fenestram conclavis ad loquendam cum eis, et fuit dictum per aliquos de extra, qui dicebant se scire intentionem populi super hoc, qui erant juxta protam conclavis ab extra, quod nisi eligeremus sine longiori dilatione ytalicum vel romanum, essemus omnes incisi per frustra. Et facta relatione hujusmodi Dominis, dixerunt quam plures ex eis, quod noluerunt propter ea mori, sed ex eo quo propter electionem faciendam de ytalico vel romano comminabant eis mortem, volebant vitam salvare et eligere, licet propter metum mortis et alias contra intentionem eorum, ytalicum vel romanum, et ad satisfaciendum populo ne ad ulteriora prosiliret. Fuerunt ordinati certi Domini, qui potestatem DD. aliorum haberent, hoc promittere populo ad fenestram conclavis, sicut et factum fuit. Postquam autem illi Domini sunt reversi, habito brevi et quasi momentaneo de papa eligendo colloquio, durante tumultu, cum pulsatione campanarum ad martellum, nominaverunt omnis, uno excepto, B. Barensem archiepiscopum....

28. Baldus quotes St. Augustine quoting a Stoic, who was talking about reactions to an apparition or imaginary vision (fantasias). He then applies this to words, though the situation is not the same, a fantasy being an entirely internal mental event. But note that Baldus reduces the discussion to words, while, as has been indicated numerous times above, it was not only words (threats of death and murder) but gestures and riot. Hands were laid on some of the cardinals. Stephanus Palusii (an Urbanite) states that, after the ruse of the Cardinal of St. Peter's was discovered, several cardinals fled the scene:

Et tunc quatuor cardinales, videlicet Lemovicensis, Pictavensis, Vivariensis et de Alvernio [Pierre de Vergne] projecerunt se per unam cameram de palatio in aliam cameram inferiorem, et fuerunt inventi per aliquos romanos, e per aliquos officiales cum verbis et forte verberibus fuerunt in palatio reducti.

29. Baldus is the only contemporary person on record who states, "Urbanus fuit electus, quia vir bonus, quia notus, quia practicus." As the Casus of the Italian Cardinals states, only four or five Cardinals thought that Bartholomeo should be pope. According to his own principles, Baldus cannot know what was in the minds of the Cardinals, and, since he considers them to be schismatics, he should not count on them for testimony. And yet it was the Cardinals elected, or did not elect, Bartholomeo. What authority, then, does Baldus have for his statement as to why Bartholomeo was elected?

31. In the octava ratio, Baldus speaks of investiture, but he does not even make the basic distinction between temporalia and spiritualia (he eventually characterizes the coronation as dies ortus imperii—whatever that formula is supposed to mean). The Coronation confers no episcopal power per se; if the new pope is already a bishop (as Bartholomeo was), he receives no additional episcopal power. It is not the outward and visible sign of a sacrament. He does receive a pallium, but this is a symbol of jurisdiction not election to the papacy. Other archbishops receive pallia. The new pope also receives the triple crown, which was once a double crown, and before that a single crown, and before that just a mitre. What power does the crown confer? It has now (since 1978) been dispensed with, and the pope is still a pope. And all bishops receive a mitre at their installation. Neither the pallium nor the crown needs to be worn by a pope for him to validly carry out any of his actions or duties. In fact, Celestine IV (October 25 to November 10, 1241) is reckoned a legitimate pope, even though, in the words of the Chronicon S. Petri [Mencken, Scriptores rerum Germanicarum III, 259] Caelestinus morte praeventus pallium non recepit more papali, munus consecrationis non habuit neque bullum. A pope is a pope from the moment he accepts the election which the Cardinals have made. Appeal to the Coronation of an Emperor is made, but this works in opposition to Baldus' case, because the Coronation of an Emperor is not necessary to his power. Many emperors waited years for a coronation, but were still emperors and functioned as such (Charles V became Emperor in 1509, but was not crowned until 1530).

35. With respect to the 18th and the 19th ratio: In considering what the Cardinals were and were not capable of, Baldus omits to notice that nine of the sixteen cardinals, including all of the Cardinal Deacons, had degrees in Canon Law or Civil Law or both. When Jean de la Grange arrived in Rome on April 24, 1378, there were ten. They were perfectly competent and more than competent to consider, evaluate and judge the violations of law during the Conclave and to act as best they could under the circumstances. They had warned the Roman officials from before the beginning that they were in danger of committing violations of canon law. They knew the facts personally, Baldus did not. He has no right to judge their motives or their actions.

36. Baldus again brings up the issue of the letters written by the Cardinals in the vigesima et ultima ratio, at which Baldus himself was not present. His impression must be compared with two eyewitness accounts:

-the sworn statement of Cardinal Guy de Malsec, who remarks that he was unwilling to write, since it was contrary to custom and the observance of the Roman Curia, but that the cardinals were importuned by Bartholomeo personally:

si collegium DD. cardinalium scripserunt unquam notificando electionem suam: respondeo quod sic D. Regi Franciae, ut credo, de aliis non recordor, et littera displicebat michi, quia dabat occasionem introducendi errores, et propter eam causam fuit, ut credo, inordinate petita a dicto B. et contra morem et observantiam romanae curiae. Ipse solus romanus pontifex suam electionem regibus et principibus hoc significet, nec unquam, nisi illa vice, visum fuerit quod collegium hoc scriberet, sicut credo. Et licet fuerit sibi responsum quod erat contra morem. Ipse tamen omnino instituit pro dictis litteris habendis, arbitrabatur enim, sicut credo, quod principes non obedivissent ei, audita violentia notoria romanorum et ad finem quod attraheret eos ad obedientiam sui, predictas litteras habere voluit, sicut estimo.

-and the sworn statement of Cardinal Pedro de Luna of Aragon, who wanted to wrtie to the King of Aragon, Pedro IV, and others, but could not do so confidentially because Bartholomeo insisted on inspecting the Cardinals' letters before they were dispatched:

dixit quod ipse non erat expresse determinatus si supradictus erat vere papa vel non. Et cum esset in isto dubio, et videret quod omnes alii cardinales tractabant eum ut papam et plures eorum scribebant ad diversas partes, volebat se conformare in hiis quae faciebant alii. Et hoc idem, pro eo quod ipse mandavit sibi quod scriberet de facto suae electionis principibus Ispanie, prelatis et aliis personis quibus quae consueverat scribere de similibus, et quod ipsemet [Bartolomeo Prignano] voluit videre aliquas litteras, tamen non vidit nisi unam partem unius, asserens quod ipse confidebat de eo, nam intelligebat quod erant ut expediebat.

and also with an action carried out by the Chamberlain of the Holy Roman Church, Pierre de Cros, Archbishop of Marseille, who wrote in his own hand to King Charles V of France that the king should not believe what was being written to him, because it did not contain the truth.:

Item, quod post coronationem, quadam die, cum scriberetur et notificaretur ubique coronatio ipsius Barensis, prefatus D. olim Camerarius scripsit propria manu Regi Franciae, presente D. cardinale S. Eustachii [Pierre Flandrin], per litteram credentie portatam per de Mirolis: quod caveret sibi, nec crederet que sibi scribebantur, quia factum non sic se habebat.

 

 

 

November 12, 2013 2:56 PM

John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu