John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu
Stephanus Baluzius [Étienne Baluze], Vitae Paparum Avinionensium Volume 1 (Paris: apud Franciscum Muguet 1693) column 1198-1199:
[ Testimony of Fernandus Petri (Fernando Perez Calvillo), Deacon of Tarazona in Spain (named a Cardinal by Benedict XIII in 1397): ]
Interrogatus super X, XI, additionalibus dixit se credere quod regeretur dicta civitas Viterbiensis per Praefectum [Franciscum de Vico]; sed se erat inimicus primi electi dixit quod videtur sibi quod antequam omnes Cardinales recederent de Roman jam erat publicus inimicus dicti Archiepiscopi Barensis. Et credit quod incepit ista inimicitia in fine Aprilis vel de mense Maii. Et audivit quod dictus Archiepiscopus miserat dicto tempore Dominum Bernardum de la Sala in capitaneum Gasconum cum sua societate contra dictum Praefectum. Et cum esset dictus Capitaneus in praesentia dicti Barensis, exhortabatur eum quod faceret bonam et fortem guerram, dicendo sibi ista vel similia verba in effectu, quod faceret ut valens Miles, et non dubitaret quod si necessarium esset, ipse juvaret eum cum propria persona, et extrahendo sibi dagam dicebat quod adhuc super unum equum ipse esset homo ad imugnandum suos inimocios. Et credit quod ista inimicitia esset notoria post tempus de quo supra dixit.
Stephanus Baluzius [Étienne Baluze], Vitae Paparum Avinionensium Volume 1 (Paris: apud Franciscum Muguet 1693) columns 464-465, "Secunda Vita Gregorii XI":
Post haec [July, during negotiations between the French and Italian cardinals] vero Dominus Petrus Archiepiscopus Arelatensis, sedis apostolicae atque sanctae Romanae Ecclesiae Camerarius de consensu et ordinatione Dominorum Cardinalium, qui bene totum factum cordi habebat cum Domino Comite Fundorum, mandato eorum mandavit Domino Bernardo de la Sala ut veniret cum gentibus suis armorum pro custodia sacri collegii, ne forte venirent Romani et tollerent locum et gentes. Et veniens dictus Dominus Bernardus cum gentibus suis de partibus Viterbii, transiens prope Romam justa unum pontem, veniunt Romani in maxima multitudine armati contra eum. Et dictus Dominus Bernardus rogabat eos ut permitterent ipsum transire. Qui responderunt: "Vere tu non transies, immo hic cum tota gente tua morte morieris." Et videns dictus Dominus Bernardus Romanos ita furiosos in eum, congregavit omnes gentes suas, et facto maximo clamore irruit in eos, Qui Romani subito fugam ceperunt hinc inde; et in fuga illa mortui fuerunt de Romanis quasi quingenti, et multi captivati. Et sic dictus Dominus Bernardus cum gentibus suis transivit pontem, et venit Anagniam.
Ludovicus Antonius Muratori, Rerum Italicarum Scriptores Tomus Tertius (Milan 1723), columns 727:
[ Deposition of Thomas of Acerno: ]
Quum autem dicti Britones et Vascones venissent per territorium Romanorum, et fecissent certas violentias in Ponte Salario, scilicet submergendo proditorio Custodes Pontis, unus de Custodibus fugit Roman, significans hoc Romanis. Romani exierunt usque ad Pontem illum, et quum loquerentur cum eis, quare interfecissent et submergissent Custodes Pontis Romanroum; et cum interrogarent eos: an ipsi, qui fuerant amici, venissent ut hostes velut amici: ipsi coeperunt invadere Romanos, et interfecerunt quasi trecentos bonos Romanos, et captivarunt multos. Et deinde iverunt Anagniam ad dictos Cardinales, qui Cardinales receperunt eos intus Anagniam ad eorum stipendia, et solverunt eis de propriis eorum pecuniis et bonis.
Stephanus Baluzius [Étienne Baluze], Vitae Paparum Avinionensium Volume 1 (Paris: apud Franciscum Muguet 1693) column 1231-1232:
[ Deposition of Fra Menendus, OFM (Excerpt): ]
Interrogatum quanta gens erat necessaria ad extrahendum dictos Cardinales de dicto castro contra voluntatem et potentiam Romanorum, dixit, secundum quod ipse credit et vidit per experientiam, primo scilicet in transitu quem fecit per pontem Salaro Dominus Bernardus de la Sala, qui pons distat duobus miliaribus a Roma, ut dixit iste testis, et non plus; quem transitum volentes impedire Romani et ipse B(ernardus) esset tunc cum pauca gente videlicet cum ducentis lanceis, ut dicebatur, et Romani in magna multitudine quasi quinque milibus personarum armatarum, ut dicebatur, ipse B(ernardus) vulneravit de illis quadringentos vel quingentos [400 or 500]; secundario, in guerra Praefecti {Francesco de Vico of Viterbo], in qua semel iste testis, cum esset in palatio Papae et aliquotiens in turre justa portam, vidit dictum Dominum Bernardum de la Sala stipendiatum a Praefecto stare ad portae urbis per medium miliarium ex parte Castri Sancti Angeli, et mansit ibi a mane usque ad nonam, et gentes suiae discurrebant in circuitu et veniebant usque ad portas.
Theodericus de Nyem [Dietrich Niem]: Georg Erler (editor), Theoderici de Nyem de scismate libri tres (Lipsiae 1890), pp. 28-29:
I. xiii: Quibus sic peractis Clemens et ultramontani predicti, qui in eadem Campania adhuc residebant, pro ipsorum capitaneo quondam Bernhardo de la Zala et quibusdam gentibus armorum de partibus Vasconie et Britannie oriundis, tunc in provincia Parimonii Beati Petri in Tuscia existentibus, miserunt, quos poprtuit quendam pontem super flumen Tiberis existentem prope Roman pertransire, sed qui custodiebant illum pro Romanis, eis contradixerunt, Unde repente factus est rumor magnus in populo in urbe predicta et multis eorundem Romanorum sine ordine urbem ipsam causa defendendi prefatum pontem contra ipsos Bernhardum et eius complices exeuntibus, sed tarde, qui iam dicti Britones vi dictum pontem occupaverunt, ipsi Bernhardus et eius socii dictis Romanis occurrerunt, quos quasi pecudes mactaverunt, ubi forte LXXX Romani vel circa absque defensione cesi fuerunt, reliquis qui eciam exiverunt Romanis ad ipsam urbem fuge subsidio revenientibus. Propter quod subito clamor et ullatus magni auditi fuerunt in eadem urbe.
I. xiv.: Nec mora ipsi Romani vindictam sumentes in curiales tunc in ipsa urbe presente et precipue in ultramontanos imbelles non parcendo sexui vel etati nec dignitati seu ordini multos eorum percusserunt et plerosque in carceribus publicis intruserunt. Mulieres eciam forenses et Francigenas inhoneste et pessime pertractarunt, multos eciam eipscopos et alios magne auctoritatis viros ultramontanos et Hispanos bonis eorum spoliaverunt et in eisdem carceribus posuerunt necnon per plures menses miserrime tenuerunt in illis, nec posset quis enarrare plene, quot mala contra ipsos curiales utriusque sexus per eosdem Romanos committebantur impune. In urbe sepedicta multo tempore duravit hec quassacio et persecucio curialium prefatorum. Vidi tunc aliquas matronas dicte urbis ad excitandum magis cives Romanos ad iracundiam contra eosdem curiales, dum irent per vicos urbis, impetuose accedere ad ipsos curiales atque omni postposita matronali modestia et verecundia spuere in facies eorundem curialium. Propter que omnes ipsi curiales superstites in magno timore et tremore tunc in eadem steterunt.....
The Battle of the Ponte Salario took place on July 16, 1378: see Erler's edition, p. 28-29 n.4 and Gregorovius History of Rome in the Middle Ages, Volume VI. 2 second edition, revised (London: George Bell, 1906) [Book XII], p. 504, who makes the number of Roman dead 500, citing Thomas of Acerno, though Thomas says 300; he then says that "The Romans had then ill-treated the Ultramontanes in the city...," hardly an adequate characterization of the facts. Gregorovius was an open partisan of Urban. Theoderic has placed the battle two months later, after the election of Pope Clement VII on September 20.
John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu