John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu
:
L'abbé Maratu, "Guillaume de Noellet, cardinal-diacre de Saint-Ange (vers 1340-4 juillet, 1394)," Bulletin de la Société archéologique et historique de la Charente 10 (1875), pp. 88-92:
Guillelmus, cardinalis sancti Angeli. Dominus cardinalis sancti Angeli retulit se ad casum et cum quereretur per singula dixit hec in vera conscientia sua et asseruit esse vera, xvi die madii.
Primo dixit quod ipse non curabat multum pendentibus illis decem diebus ire per urbem, nec exire domum, nisi quando ibat ad exequias domini Gregorii et recordatur quod bandarenses et omnes majores civitatis requisiverunt dominos cardinales et supplicarunt sibi, nam semper post Missam intrabant quandam capellam que est in ecclesia sancte Marie nove ubi est sepultus predictus dominus G(regorius), et ipsi cotidie conveniebant et ibi tractabant de hiis que debebant facere et expedire. Et tunc venerunt illi Bandarenses et alii plures cives Romani dicendo quod carebant imperio et papa, et placeret eis dare sibi papam romanum vel ytalicum saltem, et in fine addiciebant quod cognoscebant corda populi sublevata, addiciendo quod nisi facerent ad voluntatem populi quod iminebat periculum irreparabile.
Item, quod postea fuerunt deputati certi homines de Romanis qui irent ad domos cardinalium, et particulariter eis ista dicerent et quod ad istum cardinalium et particulariter eis ista dicerent, et quod ad istum cardinalium ivit quidam qui vacatur Johannes Sancii [Giovanni Cenci] tribunus et quidam alius Ruffus, et dixerunt isti cardinales[read: cardinali] quod placeret sibi et aliis dominis cardinalibus [89] facere ad voluntatem populi dando sibi romanum vel saltem ytalicum, alias non poterant transire sine periculo yrremediabili. Et iste cardinalis dixit quod ipse recognoscebat illum Johannem Sancii, et alium non. Et dixit sibi quod mirabatur de modo quem tenebant Romani, nam si per impressionem et per minas vellent habere papam ut curia remaneret perpetuo penes eos, ipsi perderent eam perpetuo, quia ille non est papa, sed intrusus. Tunc dixit ille Johannes Sancii quod bono animo dicebat illa. Et cardinalis quod similiter ipse dicebat eidem illa que videbantur sibi.
Item, postquam fuit decima dies ad intrandum conclave, cum essent ad exequias in dicta ecclesia sancte Marie, fuit aliqua aeris mutacio et cecidit fulgur in conclave in loco ubi erat aligia domini de Luna, et ex isto et quia non erant bene dispositi, pecierunt a Bandarenssibus et ab aliis majoribus urbis diem usque in crastinum ad intrandum conclave,. Et ipsi cum magna dificultate concesserunt sibi, ymo dicebat unus qui debebat custodire pontem quod dimittebat raquetam statim ex quo nolebant illa die intrare, et quando debebant sibi diferre diem posuerunt se prius ad partem in consilio.
Item, quod, quando fuerrunt jam in conclave, et venirent prelati ad singulos cardinales ut reciperent licenciam, sicut habent de more, ille dictus Barensis venit ad istum cardinalem et dixit sibi iste cardinalis quod videret qualia faciebant Romani contra dominos cardinales et non poterat esse illud sine impressione. Nam ipsi Romani intraverunt conclave cum cardinalibus et nolebant exire, et platea erat ita plena hominibus armatis quod vix potuerunt intrare. Et tunc respondit ille Barensis quod vere ille Bandarenses et majores urbis vocaverunt istum Barensem ut iret ad Capitolium ad consilium cum eis et ipse Barensis ibat ad eos, et cum esset prope Capitolium consideraverat in corde quod vocassent eum, quia volebant disponere aliqua contra cardinalem. Et tunc noluit ire ad eos, set reversus est in domum suam. Sed cardinalis dubitabat si dixisset verun in hoc, et recessit.
Item, quod de mane quando dicebant sanctam Missam in exitu solis fuit clamor validus, et campane Calpitolii et Sancti Petri pulsabantur ad martellum, alias at turmum, sicut facere [90] consueverunt Romani quando volunt concitare populum ad arma, ut ipse Cardinalis alias cognovit per experienciam et minae et instanciae importunae et alia terribilia quae audiebat et videbat. Item, quia undique Romani circumdabant conclave et audiebantur subtus conclave et ad latera ictus quasi ad rupturam, ista fuerunt causa timoris. Et audivit quod quidam erat supra ecclesia Sancti Petri et habebat calpucium in manu et dirigebat perperanter contra populum ut congregarentur ad rumorem. Et tantus fuit rumor et clamacio populi vociferantium diversis vocibus, "Romanum volumus, vel ad minus saltem ytalicum," quod Dominus Florentinus [Pietro Corsini] , licet esse ytalicus, non potuit dicere sermonem quem debebat proponere illo tunc, sed tantum dixit, "Sermo fugit a me." Et tunc aliqui qui astabant ad fenestram dicebant quod expedirent se cito, alias yminebat periculum, et quod aliqui dominorum cardinalium dicebant quod propter illam impressionem nichil valebat quod faciebant. Alii dicebant quod expedirent se cito quia nolebant mori propter illum casum. Alii dicebant quod postea repararetur sicut reperiebatur in cronicis. Tunc Dominus Florentinus nominavit cardinalem Sancti Petri, et Dominus Lemovicensis [Jean de Cros] nominavit Barensem, et alii similiter. Sed non recordatur quibus verbis usus fuit. Sed quando venit ad istum, ipse noluit nominare. Nam cum videret impressionem, et esset perplexus, ignorabat quid ageret. Et cum alii instassent, dixit, "Si vos vultis, ego nomino eum." Et tunc dixit sibi dominus Mediolanensis qualiter non poterat captivare intellectum suum. Et respondit iste quod nullomodo poterat conscientiam suam laiter disponere. Tunc dixit alius quod Deus captivaret intellectum ejus. Et iste respondit quod ymo captivaretur a Deo qui videbat impressionem. Et talia dicebat. Et dominus de Ursinis dixit quod non daret vocem suam alicui, donec esset in libertate. Item, post refectionem, Domini Cardinalis, sicut comedebant, tres et quatuor simul sic exibant, et iste cardinalis timens de eo quod postea contigit quaerebat lucum per quem fugeret, et cum ivisset ad calpellam ubi erant congregati cardinales, exceptis aliquibus, ignorat quot nec quales essent, invenit objurgantes cardinales de Agrifolio et Dominum Florentinum. Et quaesivit quid esset. Et tunc dictum fuit sibi quod dicebat Dominus [91] Florentinus quod alia fuerat facta extra montes electio papae per impressionem. Et respondebat sibi Dominus de Agrifolio quod nunquam citra portus talia contigerunt. Et cum aliquantulum concertassent ad invicem, dixerunt quod iterum eligatur. Et aliqui cardinales dixerunt, "Ego dico idem quod hodie." Set iste cardinalis protestatus est, et dixit quod ipse non intendebat eligere, nec voluit eum nominare. Ymo dixit nichil valebat quod actum erat. Et diceret Dominus de Ursinis. Inciperunt aperte sentire ictus et quod volebant rumpere conclave, et dixit Dominus de Ursinis quod in majori periculo erant quam primo. Tunc iste cardinalis et quatuor vel quinque alii intraverunt per quoddam foramen et descenderunt per quandam scalam infra ad quandam cameram cum magna dificultate. Et gentes Romanorum inceperunt sentire quod essent intus, et fregerunt portan illius camerae, et fecerunt eos ascendere supra, et invenerunt Dominum Cardinalem Sancti Petri, qui positus erat in sede et currebant omnes ad eum. Et iste cardinalis invenit quemdam abbatem de partibus, et duxit istum quasi unus simplex capellanus ad monasterium suum, et de nocte recessit cum eo ad quoddam castrum qui distabat per XX miliaria. Et post rediit quia nesciebat quid ageretur per alios dominos cardinales, et vocatus per illum {Bartolomeum] et quia erat solus et familia et bona sua disperssa, et non erat securus in districtu Romanorum nec alibi ire sine periculo, et volebat se conformare cum aliis dominis cardinalibus.
Item, dixit quod quando prima vice facta fuit nominacio de illo B., dicebant cardinales quod postea posset reparari quando essent in loco securo, sicut credebatur quod alias factum fuerat.
Item, quod quam diu fuit Romae post illum actum, semper timuit de morte, si Romani cognovissent quod non habebat eum pro papa.
Item, quod Dominus Cardinalis Mediolanensis [Simon de Borsano] dicebat saepius post illum actum quod ille B. occupabat sedem Beati Petri et gemebat intra se, et suspirabat propter illud negocium et hoc contigit dum essent Romae cardinales omnes.
De aliis duobus capitulis pettitis ab eo nescit plus quam con[92]tineatur in casu vero cardinalium, et credit et tenet indubitabiliter et in vera conscientia quod Dominus Clemens est verus papa et canonice electus, et ille B. qui est Romae est intrusus et factus per potenciam Romanorum.
[Bibliothèque nationale, ms. lat. 11745, fol. 42.]
Cardinal Noellet also left a set of Responsiones, which are more extensive than the Deposition.
John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu