John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu
Louis Gayet, Le grand schisme d'Occident Les Origines volume 1 (Paris-Florence-Berlin 1889), "Pièces justificatives", pp. 9-12:
Nardus apotecarius civis romanus qui fuit bandarensis hic in Urbe tempore quo fuit electus D. Urbanus papa VI sub juramento deposuit ista que secuntur:
1. Primo quod post mortem D. Gregorii pape romani tenuerunt sepe consilium circa factum electionis futuri pape et aliquando fuerunt in consilio bis in die et fuit conclusum per cives romanos quod supplicarent DD. cardinalibus quod vellent consolare Urbem et totam Italiam de papa romano vel italico, et ad hoc fuerunt deputati duo ex romanis unus clericus et alter laicus qui discurrebant per domos DD. cardinalium et supplicabant eis de ista materia. Item veniebant ad predictos dominos in ecclesia S. Marie Nove ubi congregabantur qualibet die novenare. Et illi qui proponebant ex parte romanorum supplicabant predictis DD. cardinalibus quod vellent consolare Italiam de romano vel italico papa et supplicabant humiliter, sed ista semper dicebant cum magna reverentia, nam erant bene advisati per litteratos cives istius Urbis quod si compellerent cardinales qualitercumque quod nichil facerent. Sed dicit iste testis qui interfuit in consiliis romanorum et vidit sic fieri, imo scit premissa esse vera.
2. Item quod cum una die iste testis et alii romani dixerunt isti pape Urbano qui tunc erat archiepiscopus Barensis: quod placeret sibi ire ad cardinales ad supplicandum eis quod darent sibi romanum vel italicum, ille tunc Barensis respondit quod non deberent supplicare cardinalibus de papa romano vel italico, sed deberent dimittere cardinales quod facerent electionem suam [10] libere, nam credebat quod cardinales bene facerent. Tunc iste testis et alii qui cum eo erant non fuerunt bene contenti de responsione sua, et dixerunt sibi quod ipsi quererent alium qui melius faceret ad voluntatem eorum.
3. Item dixit quod illa die quo ingressi fuerunt cardinales conclave, fuit ipsis pacificus ingressus. Tunc assistebant ibi alie gentes . . . . . . . . quam illi qui erant ad custodiam conclavis deputati.
4. Item dixit quod iste testis remansit tota illa nocte qua cardinales fuerunt in conclave ad custodiam conclavis cum aliis qui erant ibi deputati ad aliud, et non vidit aliquem actum illicitum futurum displicibilem cardinalibus.
5. Item dixit quod alia die Jovis qua facta fuit electio, cardinales audiverunt duas missas de mane et pacifice sederunt quasi per duas oras quiete. Et credit iste testis quod tunc facta fuit electio, quia iste assistebat extra ad portam cum D. episcopo Valentino [Guilelmus de la Voulte], qui erat deputatus ad custodiam conclavis loco Camerarii. Et iste sensit quod cardinales surgebant ridendo et amplexabantur se ad invicem quasi letando de his que fecerant et postea petierunt quod portaretur eis ad manducandum.
6. Item dixit quod cardinalis de Ursinis paravit se ad fenestram et dixit dicto episcopo Vanentino et iste Nardo quod significarent romanis ex parte cardinalium quod ipsi contemptarent eos de papa romano vel italico. Et tunc dixit iste Nardus predicto cardinali quod diceret sibi verba certa. Et tunc dictus cardinalis dedit manum isti testi et dixit sibi quod aucdater [read: audaciter] significaret ista populo, nisi esset verum quod dabat eis licentiam quod ipse esset cissus. Et tunc iste Nardus assistente sibi episcopo Valentino dixit romanis publice, "Domini usque numc cardinales dabant vobis verba generalia, modo dicunt effectualiter quod volunt contentare nos de papa romano vel italico. Et debemus duo facere: primo, regraciaro Deo; secundo, facere debetis illa wue ipsi dicunt." [11]
7. Et tunc aliqui romani qui erant de familia D. cardinalis de Ursinis predicti et consanguineorum suorum abscondebant facies inter alios et clamabant quod romanum tantum volebant. Et istud fuit parum ante horam tertiarum. Sed credit wsecundum quod ille vidit per fenestrellam colligere panos et cortinas quod jam electus esset papa.
8. Item dicit quod populares post prandium fuerunt congregati et quum audiverunt quod esset facta electio, omnis veniebant ad sciendum quis esset electus, et quia dicebatur secrete quod fiusset facta de archiepiscopo de Baro. Et populares non cognoscebant alium qui nominaretur de Baro nisi quidam Limovicensis subdyaconus pape Gregorii qui vocabatur Joannes de Baro. Credentes quod ille erat electus, inceperunt indignari et tunc fuerunt concitati ad rumpendum conclave. Sed jam ante erat facta electio de dicto archiepiscopo de Baro qui modo est papa.
9. Juravit et deposuit interrogatus ista que sequuntur VII die Julii. Dixit utique quod ipse fuit illis diebus post mortem D. Gregorii pape usque ad diem qua cardinales intraverunt conclave, et illa die et per totam diem. Sed quum fuit hora qua cardinales conclave fuerunt ingressi, tantus fuit rumor per istam civitatem, quod omnis romani per carrerias clamabant, "Romano lo volemo, a lo manco, manco italiano;" quod iste primo erat per . . . burgum S. Petri, et cum vidisset gentes armatas prope palatium et in platea S. Petri, iste timuit et recessit ad Urbem volens fugere periculum, credens quod illic posset securius, et ibi etiam clamabant ubique, "Romano lo volemo o ytaliano, alias omnis sint cisi." Et tunc iste, videns quod non habebat securitatem ivit ad portum et invenit quamdam barcham que ibat ad Neapolim, et posuit se intus in crepusculo et stetit in Neapoli per duas septimanas, et hoc fecit ex dicto timore quam habuit a commotione populi, volens evadere periculum . . . .
[12] [Marginal note on a later page of the manuscript: Confer ad primum folium ubi incipit Nardus et hoc plane continuat cum illo folio}: 10. Et dicit quod iste et aliqui romani respiciebant per quoddam foramen fractum in porta conclavis et videbant quod cortine et alia que cardinales habebant intus, erant largata, et ex hoc cognoverunt quod jam erat facta electio. Et sicut iste testis credit electio fuit facta de mane et populus concitatus ad rumorem ex gaudio quum fregerunt portam conclavis.
11. Et dixit quod hospitium cardinalis de Britania fuit depredatum ex eo quia cardinalis de Aragonia recessit de conclave. Associabant eum aliqui romani, et cum transirent prope Castrum S. Angeli gentes qui erant intus credebant quod dictus cardinalis duceretur captivus per romanos, et tunc habuerunt rumorem cum romanis. Et credentes romani quod illi de castro rebellabant, fuerunt indignati, et iverunt ex illa causa ad depredandum domum illius cardinalis de Britania, et tunc fuit pulsata campana.
12. Item dixit quod scit . . . . . . . quod cardinalis de Ursinis affectabat habere papatum, pro se similiter alii duo cardinales italici, qui hodie vivunt, et ex isto capite quia non fuerunt, sunt indignati et nollunt venire.
13. Item dixit quod erat certus quod cardinales omnis antiqui fuerunt in insta dissensione cum dominus [ read; Domino] papa, ex eo quia ipse ex eo quia ipse exasperabat eos in publico et reprehendebat et vituperabat eos coram aliis, et ex isto capite habuit ortum ista causa dissensionis, ut ipse credebat.
A document from the Caetani Archives, quoted by Gregorovius and called 'The Act of Peace' between Giordano Orsini di Monte Giordano and the People of Rome (February 1379) (Gregorovius VI. 2, p. 513 n.2), mentions a Cecchus Nardi Baschii as one of the Officials (Bandarensis) who ratified the agreement.
John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu