©2011 John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu
Edmundus Martene et Ursinus Durand, Veterum Scriptorum et Monumentorum Amplissima Collectio Tomus VII (Parisiis: apud Montalant 1733), columns 1179-1186:
In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate ejusdem MCCCCX, indictione III, tempore pontificatus SS. in Christo patris et domini, domini Gregorii divina clementia papae XII, in die Martis XIII mensis Maii de mane hora tertiarum vel circa, congregatis et insimul coadunatis in sacristia loci fratrum Minorum de Bononia infrascriptis reverendissimis in Christo patribus et dominis apud plurimos cardinalibus Bononiae moram trahentibus, videlicet domino Johanne episcopo Ostiensi, dicto Vivariensi, vicecancellario apud istud collegium et illud sequentes; domino Angelo tituli S. Potentianae presbytero cardinali, dicto Laudensi; dom. Francisco tituli sanctorum quatuor Coronatorum dicto Burdegalensi; domino Conrado, Jordano tituli S. Martini in Montibus, sive tituli S. Laurentii in Damaso presbytero cardinali de Ursinis; domino Johanne tituli S. Crucis in Jerusalem presbytero cardinali, dicto Ravennate; domino Antonio tituli S. Marci presbytero cardinali, dicto Tudertino; domino Raynaldo tituli S. Viti in Macello diacono cardinali, dicto de Brancachiis; domino Landolfo tituli S. Nicolai in carcere Tulliano, dicto Barrensi, diacono cardinali; domino Oddone tituli S. Georgii ad Velum aureum, dicto de Columna, diacono cardinali; domino Petro tituli sancti Angeli diacono cardinali, vocato cardinali S. Angeli; domino Antonio tituli S. Mariae in Via lata diacono cardinali, dicto de Celancho. In qua sacristia singula die de mane convenire et congregare se consueverunt, propter mortem eorum pontificis vocati Alexandri. Praedicti domini cardinales, ut supra, post finitas exequias, ad quas per ipsos singula die celebrandas habebatur ad dictam ecclesiam S. Francisci accessus; ibidemque in dicta sacristia post dictas finitasque pro illa die exequias, et maxime die XIII. suprascripta, per ipsos publica dabatur audientia quibuscumque illos adire volentibus, eorumque negotia tractabantur et tenebantur consilia, constitutus sapiens et egregius legum doctor dominus Marcus de Veruculo orator et nuncius magnifici et potentis domini, domini Caroli de Malatestis, juxta eidem imposita et injuncta a praefato M. D. suo, ut dixit, et exponens asseruit praefatus dominus Marcus nomine et vice antelati domini sui Caroli servitoris et filii sanctae matris ecclesiae, coram praefatis reverendissimis, ut supra, dominis, dominis cardinalibus in dicta sacristia loci S. Francisci, sive fratrum Minorum de Bononia insimul congregatis, simulque collectis, produxit scripturam infrascripti tenoris, cujus tenor sequitur de verbo ad verbum, ut infra, videlicet:
In nomine SS. Trinitatis et Individuae Unitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti, gloriosae genetricis Domini nostri Jesu Christi Mariae semper Virginis, dominae nostrae, per quam vera unio et pax inter Deum et hominem facta est, et inter diversa hominum idiomata, in uinitate verae fidei caritatis. Amen.
Hi sunt modi, qui videntur mihi Carolo possibiles ad prosequendum et perficiendum sacrae unionis tractatum, Domino jubente, qui omnipotens et misericors est et praestabilis super malitiam populi sui, volentibus omnino, qui Bononiae sunt, reverendissimis dominis ad alterius electionem procedere, unus quidem est, quod iner omnes fiat idem juramentum et votum solemne, quod factum est tempore electionis domini G(regorii) et addatur ad omne subterfugium tollendum, quid si alii duo, videlicet dominus G(regorius) et dominus B(enedictus) voluerint et acceptaverint per procuratorem cedere, quod ille similiter teneatur; et ne subterfugiendi similiter occasio inveniatur, unusquisque ipsorum ex nunc procuratores inveniat, et faciat plures solemniter et irrevocabiles, et sub eadem obligatione et majori, si de jure fieri potest, qui praeceptum et potestatem habeant, vice et nomine principalis cedere et renunciare, cum amborum procuratores cesserint, vel unus tantum si alter noluerit, si in quamtum alii similiter per se ipsos vel per procuratores eorum renunciare acceptaverint et renuinciarint infra tempus congruum. Et si ambo non cesserint, si alter eorum cedere per se vel procuratorem voluerit, similiter eligendus teneatur et juret. Sufficit enim quod alter corum tantum cesserit ad unionem perficiendam, stante eorum voto et juramento, et renunciationibus in eorum conciliis factis. Dicitur enim de pluribus procuratoribus, ne alter eorum, si non acceptaverit, vel ad petititnem illius tacitam cedere seu renunciare papatui renuerit, aud distulerit, vice et nomine principalis nequeat subterfugiendo, ut tempus labatur terminatum et expressum, et sic absolutus ille, qui eum procuratorem constituit, videatur, et ut volentem acceptare, si dixerit non reperiri excusationis occasio apparens ad involvendum mentes fidelium, omnimodo auferetur.
Ceterum si alii duo noluerint cedere per procuratorem sed per se ipsos, vel alter eorum, si alius noluerit, et velit personaliter in loco tuto et aequo et tempore congruo, cum hoc qui eligendus est voveat et juret et se obliget modis supradictis, quilibet eorum cum eis vel eo qui voluerit, ut supra dictum est, convenire. Et ut subterfugium circa hoc etiam esse nequeat, ex nunc cum solemnitatibus et obligationibus irrevocabilibus, ut supra dictum est, et cum majoribus, si fieri possunt, de jure eligat quilibet ipsorum aliquos, et tot talesque, quod non sit verisimile omnes eos non acceptare. Sint insuper viri, quantum Dominus humanae fragilitati eorum dabit de hominibus posse judicare, prudentes, atque Christianae unionis et pacis zelatores, aequi, humiles, qui non adversarios conculcare, sed eis in omni justicia et aequitate parati assentire sint, et istis tribuant plenam et omnimodam potestatem, omni juris remedio et validitate roboratam. Si eligendus ille infra tempus terminatum inter eos non convenerit cum alio, vel cum aliis volentibus convenire, propter aliquam discordiam de loco, de tempore, vel modo conveniendi, posse cum aliquibus eodem modo et eadem potestate ab illo seu illis electis convenire in aliquo loco libero, et ibi tractare et terminare, prout majori parti ipsorum videbitur et terminatione eorum acquiescere debeat absque ulla exceptione, praeterquam violentiae et impressionis manifestae. Non intelligatur tum violentia seu impressio facta, si ipsi ex utraque vel ex qualibet parte pariter tractantur et artantur, donec concordes fuerint, velut in conclavi cardinales. Insuper ne isti ad petitionem illius qui elegerit eos, potius hominem quam Dominum Deum omnipotentem colere et timere volentes, subterfugiis inhaerentes, de impunitate gloriari valeant, quietam sanctae ecclesiae et unionem populi Christiani impediendo, si infra tempus terminatum non fuerint concordes cum aliis partis adversae, vel si non subjiciant se artari, sicut in conclavi secundum dispositionem juris debend se subjicere cardinales et artari permittere; tunc ipso facto incurrant omnem paenam tam a jure, quam ab hominibus inflictam et promulgatam ei, qui suum occiderit pontificem. Occidunt enim pontificem, cum nullum certum haberi volunt, et ulterius universum Domini populum, cum ipsum non uliti causa sint, et promittant electores eorum numquam absolvere eos, nisi in casu mortis, nec aliqualiter cum eis dispensare.
Teneantur etiam dicti electi cum acceptaverint, immediate vovere et jurare solemniter, sicut sui principales juraverunt bona aet sincera fide incedere, nec ab aliquo quod justum fuerit et aequum cum suis collegiis discordare, et cum aliis qui ab aliis vel aliquo electi fuerint; et si non servaverint, numquam absolutionem ab obligatione quae proxime dicta est, sive dispensationem petere. Insuper posse de fidei fractione et infamia ab omnibus notari, absque eo quod eis liceat contradicere, sive aliquam excusationem facere. Item, teneatur quilibet qui electus fuerit praedicta vincula infra duos menses postquam fuerit electus, praedicta omnia aliis duobus dominis et omnibus principatibus Christianorum notificare per publicas litteras et validas. Et si ambo vel alter acceptaverit vel rescripserit, seu transcripserit se contentari infra duos menses alios, tunc teneatur et debeat praedicta prosequi, et infra congruum temporis spatium concludere. Spatium vero mihi congruum apparet aliorum quatuor mensium. Et si non concluserint, tunc trium mensium ad plus conveniendi insimul ad discordias terminandas electi spatium habeant. Postquam vero convenerint, modus circa eos servandus mihi apparet, qui servatur in summi pontificis electione, quia si cedere et rununciare consenserint, vel saltem duo ex eis per procuratores, et procuratores eorum de modo praedicto, et cum eadem plenitudine potestatis terminare debeant et terminent, super discordiis quibuslibet quae verterentur inter procuratores modis quibus dictum est inter principales discordes terminari debere.
Alius modus est, si primus non videtur bonus, vel illi assentire non placuerit, videlicet, quod quilibet eorum per votum solemne et juramentum et ceteras alias obligationes quae supradictae sunt, se obligarent assentire et quantum ex parte sua esset efficaciter facere, quod unum communi consensu et auctoritate qua quilibet trium fungitur concilium congregaretur saltem infor annum in loco aequo et partibus tuto: quod concilium a praedictis tribus, vel saltem a duobus, si alius nollet, potestatem plenam haberet terminandi sicut vellet super schismate isto, et terminationi illi tamquam verae et juridicae quilibet assentire teneatur absque exceptione; et ex nunc quilibet eorum, velut supradictum est, ad terminandum omnes differentias, quae de modo, tempore loco congregandi concilium inter eos, vel inter duos, alio congregare nolente, ut dictum est, oriri possent, quas omnes praedicti terminare debeant et teneantur, ut supra. Teneantur insuper per obligationes praedictas, quisquis eorum electus fuerit, aliis duobus dominis per authenticas litteras hoc notificare infra duos menses ad plus. Et quia humana his diebus pessimis malitia potius mundanum favorem admittere, quam divinum visa est trepidare, et amplius orbis supplicium quam divinum evitare sollicita est, et quae apud mundum est abhorret confusionem, abhorretque minime quae a Deo in aeternum omnibus manifestabitur. Ut iis quantum desuper dabitur occurrantur, teneatur quilibet, per votum solemne et juramentum et ceteras alias obligationes, quae supradictae sunt, se obligare. Quod si infra tempus dictum non servaverit integre et infallibiliter, omni praetermissa exceptione, cautela, subterfugio et calumnia et omni in oppositum interpretationis adinventione, etiamsi in dubiis ad eum interpretari, spectare et comperere declaret, a potestate Dei et jure positivo concessa, sive a potestatis plenitudine quae B. Petro et successoribus suis concessa fuit ab eo qui dixit apostolis suis "data est mihi omnis potestas in caelo et in terra" (Matt. 28:18), omnia et singula quae supra dicta sunt, liceat omnibus qui ex collegio ejus sunt, vel tempore obligationis paemisse servandae et non servare integrae erunt. Insuper omnibus praelatis et principibus et universo Christianorum popoulo ab eo discedere, et alteri vel aliis duobus dominis servantibus quae supradicta sunt, inhaerere, et illis favere usquequo manifeste et absque ulla subtergiversatione suum fecerit et impleverit debitum modis supradictis, absque eo quod nullam incurrant poenam temporalem sive spiritualem; non obstante quacumque juris in oppositum dispositione, et clausulam hanc omnimodo, quo melius et validius, si valet, facere teneatur. Quam quidem licentiam ex nunc irrevocabiliter tribuat et numquam revocare juret. Insuper ex nunc promittat, si assumtus fuerit, per irrevocabile juramentum statim post suam assumtionem anathematizare omnes et singulos tam praelatos quam alios cuiuscumque conditionis seu dignitatis fuerint, qui non adhaereant servanti promissa, et illi vel illis toto posse faveant, et si non anathematizaverit seu excommunicaverit expresse, determinet anathemati et excommunicationi illiusmodi quoscumque subjacere ipso facto, qui non adhaeserint et faverint servanti promissa, absque ullo processu aut solemnitate juris et absque ulla alia sententiae lectione promittat ceterum per obligationes supradictas numquam super aliquo cum aliis dispensare.
Et si dicerent quod jus quod eis certum est in dubium revocare nolunt, dico quod apud ceteros non est certum, et quicquid dicant, certus sum nec apud eos certum esse. Et stante dubio praesertim quod est, inspiciant supplico tractatum eximiae scholae Parisiensis super via voluntatiae cessionis et pacis sanctae ecclesiae conditum. Inspiciant insuper tractatum domini Petri de Anchorano, cui in ceteris non parvam consultationi exhibuere fidem, qui incipit Reverendissimo in Christo patri, et finit in saecula saeculorum amen, et praesertim in §. dixi secundo quod in eligendis hanc viam, etc Ubi inter caetera haec sunt verba: Sicut dixi supra apostolus persuadet Corinthis, ut injuriam et fraudem patienter ferant, potius quam repetendo fratres scandalizant. Et paulo post, His exemplis liquido ostenditur, quod secundum legem perfectionis non armis, non contentiosis judiciis, etiam propria nobis ablata reposcere projibemur; quanto magis primatum in terris omittere debemus, cujus procurationem quodammodo gerimus, non proprietatem nobis usurpatione damnabili vindicamuis, ait b. Augustinus transsumtive XII.q.1.c Si primatum. Cum enim omnis Christi actio nostra sit instructio, qui ejus exempla et praecepta non sequitur, magis diaboli, quam Christi membrum esse convincitur, et potius infidelis quam fidelis esse monstratur XXXVIII. dist. Nullus. Contra tales ait Dominus: O vos sacerdotes qui fallitis nomen meum, offerentes ad altare meum panes pollutos, non est mihi voluntas in vobis. LXXXI. dist. oportet. Qui igitur talem desideraveris principatum in terris cum scandalo fidelium et subversione catholica ecclesia, invenies confusionem in caelo, ait canon XL dist. quicumque.
Item, cum obstinata mente populus catholicus scissus est in duas partes, et spes unionis omnino deficiat, nisi per hunc cessionis modum, malum est juri suo cedere; sed valde deterius et crudelius contendere cum tanto scandalo, ubi nulla est spes profectus, nec dicitur quis bonos deserere propter malos, quia mali dici non possunt, qui secuti majores et in lege domini instructos, sic perseverant in opinione sua. Ad hoc optime quod notatur XXIV.q.1.c. Ubi glos. Singularis. Sic ergo si totus papatus esset in obstinatione, cedere tenetur VII.q.1.c. Cum autem c. Se et c. Nisi cum pridem §. Praegravi. Ibi ne plus temporalem honorem quam aeternam videatur affectare salutem. Ita cum pars, quam cedendo potest Deo lucrifacere, qui magis gaudet super uno peccatore, etc. I. di. Tua sanctitas, ut sic fit eadem ratio partis ad totum I. quae de tota ff. De rei ven. Ex his infero quod dicebam, quod eligendo voluntarie viam cessionis, videntur Christum et sanctorum ejus vestigia imitari. Haec ex tractatu Petri.
Praeterea si istis opponant et majus certiusque jus eis competere dicant, et competere posset, si sic loqui fas est, in jure pontificatus, quam B. Petro apostolorum principi, advertant deprecor, nihil homini jure proprium esse, praesertim post parentum lapsum. Et si non cecidissent a jure quod suae datum fuerat naturae, neque ipsi proprie tantum quidquam jactare suum valuissent, quantum Deus unigenitus. Nihil quippe habebant, nec ipsam naturam, quod non recepissent. Ipsi autem natura divian, quae proprie et independens est, suum esse Deo aequale erat et est, et tamen juxta apostolum, cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit formam servi accipiens (Phi 2:6). Hac igitur mei parte immo verius omnium fidelium, reverendissimos patres illos et dominos obsecrat et adjurat per omnes adjurationes et obsecrationes, per quas fidelis fidelem obsecrare et adjurare potest, et ante tribunal veri judicis et infallibilis convocare in die tremenda et reddendae rationis, quatenus hoc in eis sentire velint, quod in Christo Jesu; et velint, omni diabolica et humana voluptate rejecta, unionem quae per pacificam viam fieri valet, pacifice prosequi et absque effusione sanguinis, pro cujus salute dominus noster Jesus Christus proprium sanguinem non horruit effundere. Et si modo isti, quos in propria, ut transmitto, forma, et sic praesentari volo cum testibus et rogatione valida, minus boni apparuerint, aeque bonos sive meliores proponant et sequantur, dummodo quies vera de jure et de facto sanctae ecclesiae, et unio sacra reddatur populo domini, qui sui misericordia praestare dignetur sermonibus his rectitudinem et sonum bonum, ut accepta sint verba mea in conspectu principum.
Quam quidem dictam scripturam praefatus dominus Marcus nomine quo supra tradidit et libere relaxavit in manibus praefati domini, domini Johannis [Jean Allarmet de Brogny] episcopi Ostiensis, dicti cardinalis Vivariensis, Vicecancellarii appellati apud praefatos dominos cardinales et sequentes eorum collegium, a me prius, tamen notariis infra scriptis et testibus infra annotatis et infra scriptis una mecum ad mei et ipsorum cujuslibet claram intelligentiam dicta scriptura visa et lecta; supplicansque praefatus dominus Marcus nomine et vice praefati sui humiliter et devote praefatis reverendissimis, ut supra cardinalibus, quatenus dignentur, et eis placeat modos contentos et descriptos in dicta scriptura pro tollendo et extirpando schismate jam diutius in Dei ecclesia durato et vigente, videre, intueri, et examinare, quoniam modi contenti in dicta scriptura, et omnia contenta in eadem pro quiete et pace danda sanctae matri ecclesiae et unione populo Dei praefato, M. domino suo videntur aequi, justi, et rationabiles, prout in dicta scriptura latius continetur. Et si contenta in dicta scriptura ut supra, producta nomine praefati domini M. D. sui non videntur aequa, justa et rationabilia pro danda quiete ecclesiae sponsae Christi et unione populo; tunc per alios justos modos et rationabiles qui eis videantur, pro Deo exoravit et supplicavit dominus Marcus nuncius et orator praedictus nomine praefati M. D. sui contentos et descriptos in supradicta scriptura et in scriptura unius ejusdemque tenoris cum suprascripta scriptura hic et hoc praesenti instrumento intorserta, et per me una cum testibus infra scriptis diligenter discussa, examinata et auscultata, ante praesentem actum sive praesens instrumentum confectum dimissis praefatis reverendissimis cardinalibus unius ejusdemque tenoris per me notarium et testes infra scriptos concordare, vel per alios modos justos et rationabiles, qui praefatis reverendissimis ut supra dominis cardinalibus justi, aequi et rationabiles videantur, operari pro Deo velint praefati reverendissimi domini cardinales ita et taliter, quod quies et pax sequatur sive detur in Dei ecclesia et unio fidelium populi Dei et praedicta, ut supra praedictus dominus Marcus produxit, proposuit, supplicavit, et narravit, nomine praefati M. D. sui omnimodo, via, jure, et forma secundum sibi, ut asseruit, injuncta et mandata, quibus melius scivit et potuit, in forma supra scripta: rogans idem dominus Marcus nomine quo supra me Johannem notarium infra scriptum, quatenus de praedictis et singulis unum et plura ejusdem tenoris publica conficere debeam instrumenta. Actum Bononiae in sacristia S. Francisci, sive fratrum Minorum de Bononia, praesentibus reverendo in Christo patre et domino domino Paulo episcopo Cerviensi [Eubel I, 183], egregio legum doctore, domino Baptista filio Mathaei de Burgo S. Sepulcri, domino Thoma de Mamardis, domino Fortebono filio Johannis Forteboni de Cesana, ambobus studentibus in jure civili et Bononiae commorantibus; qui omnes testes dixerunt et asserunt se noscere reverendissimos, ut supra, dominos cardinales et supra dictum Marcum nuncium et oratorem praedictum, ut supra omnibus testibus ad praedicta omnia et singula vocatis habitis et rogatis.
Et ego, Johannes de Venetiis civis Cremonensis et habitator terrae S. Johannis in partita magnificorum et potentium dominorum de Malatestis, imperiali auctoritate notarius supra scriptus, productioni, propositioni, supplicationi, narrationi, tarditioni et relaxationi, et omnibus et singulis supradictis, dum sic, ut praemittitur, agerentur et fierent, una cum testibus praenominatis interfui et ea omnia et singula in hanc formam publici instrumenti rogatus redegi et scripsi, signum meum consuetum apponens in testimonium praemissorum.
©2011 John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu